کلمه « مادون قرمز » یعنی چی؟

یکی از کلماتی که احتمالاً بارها شنیده‌اید، کلمه «مادون قرمز» است. مثلاً کنترل تلویزیون شما با نور مادون قرمز با تلویزیون در ارتباط است.

اما کلمه «مادون قرمز» دقیقاً یعنی چی؟

حقیقت این است که این کلمه یک کلمه عجیب است! دقت کنید:

«ما دون»، یک عبارت عربی و «قرمز» یک کلمه ترکی است و ما در فارسی از آن استفاده می‌کنیم!! (مثل یکی از دوستان من که در یزد به دنیا آمده بود، در قم بزرگ شده بود، در دانشگاه ساوه درس می‌خواند و از یک شهر دیگر زن گرفت! الان هم در یک شهر دیگر مشغول کار است!!!!)

به هر حال:

- کلمه «ما» یک کلمه عربی است به معنی «آنچه»

- «دون» یک کلمه عربی است به معنی «پست، پایین، زیر». (کلمه «دنیا» نیز از همین کلمه گرفته شده که صفت تفضیل و بر وزن «فُعلی» است به معنی «پست‌تر (نسبت به آخرت)»)

- «قرمز» هم که یک کلمه ترکی به معنی «سرخ» است.

پس مجموعاً این عبارت یعنی:

آنچه پایین‌تر از قرمز است.

- تلفظ صحیح این کلمه به این صورت است: maa doun-e ghermez (یعنی بعد از «ما» باید یک وقفه بیندازید و «دون» را «دوووون» تلفظ کنید و نه با ضمه و به «ن» کسره بدهید: ما   دونِ قرمز
- کلمه معادل آن در فارسی، «فرو سرخ» است که انصافاً زیبا انتخاب شده.
- کلمه معادل آن در انگلیسی InfraRed (اینفرارد) است. (Infra پیشوند «زیر» است. مثل InfraStructure به معنی «زیرساخت»)

حالا پایین‌تر از قرمز چیست؟

در علم، وقتی مولکول‌های هوا را تا تعداد خاصی بلرزانند، نسبت به تعداد لرزش، به موجی که تولید می‌شود، نام‌های مختلفی می‌دهند. مثلاً جدول زیر را که بخشی از جزوه شبکه‌ای است که در دانشگاه تدریس می‌کنیم، از پایین به بالا مرور کنید:

از فرکانس ۳۰ اگزا هرتز تا ۳۰۰ اگزا هرتز را اشعه گاما (gamma rays) می‌نامند.
از فرکانس ۳ اگزا هرتز تا ۳۰ اگزا هرتز را اشعه ایکس سخت (HX = Hard X-rays) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰ پتا هرتز تا ۳ اگزا هرتز را اشعه ایکس نرم (SX = Soft X-rays) می‌نامند.
از فرکانس ۳ پتا هرتز تا ۳۳ پتا هرتز را اشعه فرا بنفش دور (EUV) می‌نامند.
از فرکانس ۷۵۰ ترا هرتز تا ۳ پتا هرتز را اشعه فرا بنفش نزدیک (NUV) می‌نامند.
از فرکانس ۴۰۰ ترا هرتز تا ۷۵۰ ترا هرتز را نور مرئی (visible light) می‌نامند.
از فرکانس ۲۱۴ ترا هرتز تا ۴۰۰ ترا هرتز را فروسرخ نزدیک (NIR = Near ultraviolet) می‌نامند.
از فرکانس ۱۰۰ ترا هرتز تا ۲۱۴ ترا هرتز را موج کوتاه فروسرخ (SIR) می‌نامند.
از فرکانس ۳۷٫۵ ترا هرتز تا ۱۰۰ ترا هرتز را موج متوسط فروسرخ (MIR) می‌نامند.
از فرکانس ۲۰ ترا هرتز تا ۳۷٫۵ ترا هرتز را موج بلند فروسرخ (HIR) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰۰ گیگا هرتز تا ۲۰ ترا هرتز را فروسرخ بسیار دور (FIR = Far Infrared) می‌نامند.
موج‌های با فرکانس پایین‌تر را در دسته امواج رادیویی (radio waves)  می‌دانند:
از فرکانس ۳۰ گیگا هرتز تا ۳۰۰ گیگا هرتز را بسامد مافوق بالا (EHF) می‌نامند. (ریزموج = microwaves)
از فرکانس ۳ گیگا هرتز تا ۳۰ گیگا هرتز را بسامد بسیار بالا (SHF) می‌نامند. (ریزموج = microwaves)
از فرکانس ۳۰۰ مگا هرتز تا ۳ گیگا هرتز را بسامد فرابالا (UHF) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰ مگا هرتز تا ۳۰۰ مگا هرتز را بسامد خیلی بالا (VHF) می‌نامند.
از فرکانس ۳ مگا هرتز تا ۳۰ مگا هرتز را بسامد بالا (HF) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰۰ کیلو هرتز تا ۳ مگا هرتز را بسامد متوسط (MF) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰ کیلو هرتز تا ۳۰۰ کیلو هرتز را بسامد پایین (LF) می‌نامند.
از فرکانس ۳ کیلو هرتز تا ۳۰ کیلو هرتز را بسامد خیلی پایین (VLF) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰۰ هرتز تا ۳ کیلو هرتز را بسامد در حد صوت (VF) می‌نامند.
از فرکانس ۳۰ هرتز تا ۳۰۰ هرتز را بسامد بسیار پایین (ELF) می‌نامند.

این جدول می‌گوید مثلاً اگر شما مولکول‌ها را بین ۳۰ تا ۳۰۰ بار بلرزانید، امواج ELF تولید می‌شود. در حد ۳۰۰ تا ۳۰۰۰ بار لرزش، صدا تولید می‌شود. همینطور بالا بروید تا برسید به نور مرئی.
در نورهای مرئی، نور قرمز اولین نوری است که تولید می‌شود.
نورهایی که زیر نور قرمز هستند (و بالاتر از امواج رادیویی) در اصلاح «مادون قرمز» گفته می‌شوند.
به گفته ویکی‌پدیا:
تابش فروسرخ یا به عبارتی «اشعهٔ مادون قرمز» در علم فیزیک به قسمی از طیف امواج الکترومغناطیسی گفته می‌شود که طول موج آن‌ها بلندتر از دامنهٔ نور مرئی و کوتاه‌تر از دامنهٔ امواج رادیویی باشند. امواج فروسرخ در بازه بسامدی ۳۰۰ گیگاهرتز تا ۴۰۰ تراهرتز و طول موج ۱ میلیمتر تا ۷۵۰ نانومتر قرار می‌گیرند.

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند