دوره دکترا چند ترم است؟ چند درس دارد؟ (نکاتی در مورد دکترا)

یک سری نکات در کلاس‌های دکترا دستگیرم شده که بد نیست اینجا برای دوستانی که قصد دارند وارد این دوره شوند بیان کنم:

دوره دکترا چند ترم است؟ روال به چه صورت است؟

ببینید، دکترا به دو بخش «آموزشی» و «پژوهشی» تقسیم می‌شود. دانشگاه‌ها تمایل دارند که هر کدام از این بخش‌ها حداقل چهار ترم طول بکشد.

در دوره آموزشی شما کلاً ۶ درس دارید که ممکن است هر ترم سه تا از آن‌ها و یا دو تا از آن‌ها را ارائه کنند. (که معمولاً ۳ تا ارائه می‌کنند) پس همان دو ترم اول درس‌های شما تمام می‌شود.

آپدیت: ظاهراً طبق قوانین جدید باید دو یا سه درس جبرانی هم برای درس‌هایی که در کنکور زیر ۳۳.۳۳ درصد زده‌اید پاس کنید که این موضوع شما را تا ترم ۳ درگیر می‌کند.

آزمون جامع چیست؟

در ترم سوم یا چهارم، شما باید چهار درس از این شش درس را که قرار است خودتان انتخاب کنید اما معمولاً دانشگاه انتخاب می‌کند، مطالعه کنید و در یک آزمون مجدد از هر چهار درس شرکت کنید. دانشگاه‌های دولتی ظاهراً هم شفاهی آزمون می‌گیرند و هم کتبی. اما در دانشگاه آزاد تقریباً همان آزمونی که پایان ترم‌های قبل از شما گرفتند، دوباره می‌گیرند! (به نظر من که یک چیز کاملاً تشریفاتی و چرت و وقت‌تلف‌کن است!)

ضمناً قبل از شرکت در آزمون جامع شما باید بروید سراغ تهیه مدرک زبان معتبر. (یعنی آیلتس یا تافل یا اگر دانشگاه آزاد هستید، EPT که مخصوص دانشگاه آزاد است هم قبول است)

ترم پنجم دکترا چه کار باید کنیم؟

در این ترم، درس پایان‌نامه را اخذ می‌کنید و با این کار دوره پژوهشی شما رسماً آغاز می‌شود. در این ترم باید پروپوزال رساله دکترا را تهیه کنید و علاوه بر این‌ها کم‌کم برای ثبت حداقل دو مقاله ISI از رساله‌تان اقدام کنید.

مقاله ISI چیست؟

ISI یک ایندکس (یعنی یک لیست از مقالات معتبر جهان) است. سمینارهای معتبری وجود دارند که وقتی برایشان مقاله می‌فرستید، یک هزینه اضافه‌تر می‌گیرند و مقاله شما را در ISI ایندکس می‌کنند. همین! این روزها ثبت مقاله در ISI هم، پولی و نون‌دونی شده! (مثلاً ۸۰۰ هزار تومان از شما می‌گیرند و یک مقاله در ISI چاپ می‌کنند) بنابراین بهتر است دنبال ثبت مقاله در ژورنال‌ها باشید که هم اعتبار بیشتری دارد و هم ارزان‌تر تمام می‌شود (و البته سختگیری‌های خاص خود را هم دارند).

در ایران چند مجله هست که مقالاتشان در ISI ایندکس می‌شود. (این لیست را ببینید)

شما بهتر است خیلی زود برای مقاله اقدام نکنید چون اگر موضوع آن در راستای موضوع رساله‌تان نباشد قبول نمی‌کنند. (مثلاً یک دوستی اصلاً هنوز برای ثبت‌نام دکترا هم اقدام نکرده، می‌گفت من چند روز پیش با فلان مبلغ هزینه، یک مقاله در ISI چاپ کرده‌ام! من به فکر فرو رفتم که هنوز که اصلاً معلوم نیست قرار است در دکترا روی چه چیز کار کند، به چه دردش می‌خورد!؟ البته برای پر کردن رزومه بد نیست...)

بخش دوم دکترا: دوره پژوهشی

ظاهراً در دولتی، در بدو ورود به دکترا برای شما استاد راهنما تعیین می‌کنند، اما در آزاد ترم ۳ یا چهار باید استاد راهنمایتان را کم‌کم مشخص کنید که در دوره پژوهشی بچسبید به کار و تا چهار ترم فرصت دارید که رساله را آماده کنید و مقالات ISIتان را برساتید.

زودتر هم می‌شود تمام کرد؟

من همین سؤال را از مدیر گروهمان پرسیدم، گفت: حالا صبر کنید به آن مرحله برسید، شاید مثل هم‌دوره‌ای‌های ما در دانشگاه امیرکبیر، تا ۱۲ ترم دست و پا بزنید و رساله و مقالات آماده نشود! شما دعا کنید همان ۴ ترم تمام شود، زودترش پیش‌کش!
به هر حال، چیزی که می‌شود فهمید این است که به همت شما بستگی دارد که چقدر سریع برای کامل کردن رساله و مقالات اقدام می‌کنید و کمی هم به اینکه مقاله شما پذیرفته می‌شود یا خیر و کی جوابش می‌آید؟ (گاهی ۶ ماه طول می‌کشد جواب یک مقاله شما بیاید!)

درس‌های دکترا پیش‌نیاز دارند؟

پیش‌نیازهای دوره دکترا، درس‌های کارشناسی هستند و نه ارشد. مثلاً‌ من که دکترای سیستم‌های نرم‌افزاری می‌خوانم و ارشدم رشته شبکه‌های کامپیوتری بود، با اینکه درس‌های ارشد نرم‌افزار را پاس نکرده بودم اما چون در کارشناسی دروس پیش‌نیاز دکترا (یعنی معماری و برنامه‌نویسی پیشرفته و سیستم عامل و ...) را پاس کرده بودم، پیش‌نیاز نخوردم.

درس‌ها را می‌شود در دانشگاه دیگر هم پاس کرد؟

شما مجاز هستید دو درس از ۶ درس را در یک دانشگاه دیگر به عنوان مهمان بگذرانید. خیلی‌ها از این فرصت استفاده می‌کنند و این دو درس را مرتبط با رساله‌شان در دانشگاه‌های بهتر می‌گذرانند...

نکته جالب این است که می‌توانید این دو درس را با دانشجویان ارشد بردارید. (مهم نیست حتماً سر کلاس دکترا باشید)

مثلاً من پردازش‌های موازی را در ارشد نگرفتم، چون در دکترا هم جزء دروس پیشنهادی است، می‌توانم آن‌را در شهر خودمان با ارشدها کلاس بروم...

درس‌های دکترای نرم‌افزار؟

به مدیر گروه، ۶ گروه درسی پیشنهاد می‌شود که او موظف است از دو گروه، ۳ درس را انتخاب کند. ما در ترم اول این درس‌ها را داریم:
Reliable Software Systems (سیستم‌های نرم‌افزاری اتکاپذیر)
Cloud Computing (رایانش ابری)
Software Testing (آزمون نرم‌افزار)

دوره فوق دکترا چیست؟

فوق دکترا یک دوره پژوهشی اختیاری به حساب می‌آید که ممکن است از یک هفته تا چند سال طول بکشد. این دوره هیچ تأثیری در رتبه شما در مراتب علمی دانشگاهی ندارد. یعنی شما با دکترایتان در دانشگاه به عنوان استادیار (Assistant Professor) پذیرفته می‌شوید، بعد، هر سالی که تدریس کنید، یک رده به شما داده می‌شود تا برسید به مرتبه دانشیاری (Associate Professor) و نهایتاً پس از طی (فکر می‌کنم) ده سال می‌رسید به استاد تمامی (Full-Professor). این مراتب با مدرک دکترا طی می‌شود و ربطی به فوق‌دکترا ندارد. هر کس احساس نیاز در مورد پژوهش در یک زمینه می‌کند، می‌رود فوق دکترا را طی می‌کند. (که ظاهراً برای کامپیوتر در ایران این دوره وجود ندارد)

سعی می‌کنم همینطور که پیش می‌روم و تجربیاتم بیشتر می‌شود، این مقاله را کامل‌تر کنم.

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند