منطقه پرواز ممنوع یعنی چی؟ (No-Fly Zone)

این روزها صحبت از اعمال «منطقه پرواز ممنوع» بر روی آسمان سوریه است. یکی از سؤالاتی که به نظر می‌رسد برای خیلی‌ها مطرح است (این را از روی جستجوهایی که در گوگل انجام شده می‌گویم)، این است که این عبارت یعنی چه؟ البته از روی اسم آن می‌توان چیزهایی فهمید، اما به طور دقیق‌ترش در ویکی‌پدیای انگلیسی اینطور آمده:

A no-fly zone (or no-flight zone) is a territory or an area over which aircraft are not permitted to fly. Such zones are usually set up in a military context, somewhat like a demilitarized zone in the sky, and usually prohibit military aircraft of a belligerent nation from operating in the region.

ترجمه: منطقه پرواز ممنوع، یک کشور یا یک منطقه است که پرواز هیچ نوع هواپیمایی اجازه داده نمی‌شود. این مناطق معمولاً در مباحث نظامی مشخص می‌شوند. چیزی شبیه به مناطق غیرنظامی (مناطقی که ملت‌ها مشخص می‌کنند و هیچ کشوری حق ندارد وسایل نظامی در آن مناطق نصب کند) البته در آسمان! و معمولاً هواپیماهای کشور متخاصم از عملیات در آن مناطق ممنوع می‌شوند.

در ویکی‌پدیای فارسی هم آمده است:

منطقه پرواز ممنوع منطقه‌ای است که پرواز هر نوع هواپیما در آن ممنوع است. مفهوم پرواز ممنوع در شکل سنتی آن بیشتر برای امنیت مرزهای سرزمینی یک کشور از سوی دولت‌های حاکم بر آن‌ها اعمال می‌شد. کشورها برای حفاظت و صیانت از مرزهای سیاسی خود و یا مراکز تاریخی خود از پرواز هرگونه هواپیمایی بر آسمان این مناطق جلوگیری می‌کردند. به طور مثال کشور روسیه اجازه هیچ نوع پروازی را بر فراز شهر مسکو نمی‌دهد.

هدف از برقراری پرواز ممنوع چیست؟ هدف آمریکا از برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه چیست؟

در مثالی که در ویکی‌پدیای انگلیسی آمده، نوشته شده: در سال ۲۰۱۱ ناتو بر فراز لیبی، منطقه پرواز ممنوع اعلام کرد. دلیل:

The resolution includes provisions for further actions to prevent attacks on civilian targets

قطعنامه، شامل مقرراتی برای اقدامات بیشتر جهت جلوگیری از حمله به اهداف غیرنظامی است.

در یک مطلب در اینجا آمده است که در سوریه، ده درصد تلفاتی که نیروهای دولتی به مهاجم‌ها وارد می‌کنند، از طریق نیروی هوایی است. بنابراین با این کار، ده درصد تلفات کمتری به تروریست‌ها وارد خواهد شد.

اگر یک هواپیما در منطقه پرواز ممنوع پرواز کند، چه می‌شود؟

در اینجا در پاسخ به این سؤال آمده است:

1- SAM radars light you up and start asking questions. 2- some fighters come up to look you over. 3- Your told to change course. And if you don't comply with there orders you will probably be shot down by SAMS, or jets or forced out of the area.

۱- رادارهای موشک‌های زمین به هوای SAM شما را مشخص می‌کنند و شروع به پرسیدن سؤالاتی از شما می‌کنند. ۲- چند جنگنده شما را احاطه خواهند کرد. ۳- به شما گفته می‌شود که مسیرتان را تغییر دهید و اگر این کار را نکنید، احتمالاً با موشک‌های سام منهدم می‌شوید و یا مجبورتان می‌کنند که از منطقه خارج شوید.

می‌دانید که آمریکا می‌خواهد در مرز اردن این تجهیزاتش را قرار دهد.

در دنیا چه مناطقی پرواز ممنوع هستند؟

در سایت فردا آمده است:

به گزارش فردا، از سال ۱۹۹۲ به این سو معنای دیگری نیز به این مفهوم اضافه شد. با بالا گرفتن درگیر‌ها در عراق میان حکومت صدام حسین و کردهای ساکن شمال عراق، ترکیه، امریکا، فرانسه و انگلستان بر فراز شمال عراق منطقه پرواز ممنوع اعلام می‌کنند. از این پس در عرصه روابط بین الملل، منطقه پرواز ممنوع صرفا تداعی گر مرزهای داخلی یک کشور نیست، بلکه کشورهای دیگر نیز می‌توانند این منطقه را بر فراز آسمان یک کشور اعمال کنند.

پس از تجربه این واقعه در عراق، با بالا گرفتن آتش درگیری‌ها در یوگوسلاوی سابق، پس از فروپاشی روسیه شوروی- امریکا و دیگر متحدان ناتو با تصویب قطعنامه‌ای در شوای امنیت سازمان ملل، این منطقه را بر فراز این کشور اعمال می‌کنند. پس از این دو مدل تاریخی، اعمال منطقه پرواز ممنوع به عرفی در روابط بین الملل مبدل می‌شود. در حال حاضر نیز شاهد آن هستیم که این منطقه بر فراز لیبی اعمال شده است.

اما مفهوم پرواز ممنوع در شکل سنتی آن بیشتر برای امنیت مرزهای سرزمینی یک کشور از سوی دولت‌های حاکم بر آن‌ها اعمال می‌شد. کشور‌ها برای حفاظت و صیانت از مرزهای سیاسی خود و یا مراکز تاریخی خود از پرواز هرگونه هواپیمایی بر آسمان این مناطق جلوگیری می‌کردند. به طور مثال کشور روسیه اجازه هیچ نوع پروازی را بر فراز شهر مسکو نمی‌دهد. در سطور زیر برخی از کشورهایی که منطقه پرواز ممنوع را بر فراز برخی مناطق داخلی خود ممنوع اعلام کرده‌اند را از نظر می‌گذرانیم.

کوبا: کشور کوبا که در دریای کارائیب و تقریبا جنوب شرقی امریکا واقع است، ورود هرگونه هواپیمایی را بدون برنامه قبلی به داخل خاک خود، به مثابه تعدی به حریم هوایی خود می‌داند و بلافاصله به آن حمله می‌کند. به طور مثال، دو جنگنده امریکایی که در سال ۱۹۹۶ در هنگام گشت زنی بدون اعلام قبلی وارد خاک این کشور می‌شوند توسط جنگنده‌های میگ کوبا منهدم شده و در دریا سقوط می‌کنند.

هند: مناطق تاریخی مانند تاج محل، چند معبد تاریخی و برج سکوت در مومبایی هند مناطق پرواز ممنوع اعلام شده اند. علاوه بر این‌ها برخی مناطق نظامی از قبیل پایگاههای هوایی و مرکز تحقیقات هسته‌ای و ساختمان مجلس این کشور نیز چنین شرایطی دارند.

پرو: منطقه باستانی ماچو پیچو، در کشور پرو نیز پرواز ممنوع می‌باشد. این منطقه باستانی یادگار تمدن اینکا‌ها در امریکای لاتین است.

روسیه: هر گونه پروازی بر فراز مسکو- شهر تاریخی این کشور- ممنوع می‌باشد.

ایالات متحده امریکا: در این کشور «منطقه پرواز ممنوع»، آن گونه که در کشور‌های دیگربه کار برده می‌شود، وجود ندارد. بر اساس تعارف سازمان هوایی فدرال، در این کشور«منطقه ممنوعه» وجود دارد که بر روی نقشه‌های هوایی با رنگ آبی مشخص شده‌اند و پرواز بر آسمان آن مناطق به طور کلی ممنوع می‌باشد. به طور مثال مناطقی چون دیزنی لند، کمپ دیوید، واشنگتن دی.سی و... از این قبیل مناطق هستند.

انگلستان: در این کشور برخی مراکز نیروی دریایی و هوایی این کشور همچنین مرکز تحقیقات هسته‌ای این کشورجزو این مناطق قرار دارند. از سوی دیگر برخی مناطق تاریخی مانند کاخ باکینگهام، محل زندگی ملکه و خانواده‌اش، نیز جزء این مناطق می‌باشند.

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند