چه نوع اسم‌هایی در گفتار خودمانی تغییر می‌کنند؟

مدتی هست که دنبال یک اسم برای خواهرزاده بعدی‌ام (که دختر است) می‌گردیم. یکی از دردسرهایی که داریم این است که نکند این اسم به مرور در بیان خانواده و یا دوستان طور دیگری تلفظ شود!

البته انصافاً سطح فرهنگ خانواده‌ها بالا رفته و دیگر کمتر شاهد تغییر اسم‌ها هستیم. دیگر کمتر کسی هست که به جای «محمد» بگوید «ممد» یا به جای «فاطمه» بگوید «فاطی» و امثالهم... اما خوب، من در این چند روز در مسافتی که بین خانه تا محل کار بود به این فکر می‌کردم که چرا برخی اسم‌ها مثل اسم خودم (یعنی «حمید» و برادرم «مجید») تغییر نمی‌کنند و هیچ جایگزینی برایشان پیدا نشده اما برخی اسم‌های دیگر تغییر کرده‌اند!؟

نهایتاً به یک نتیجه جالب رسیدم:

انسان‌ها ترجیح می‌دهند اسم‌های بیش از دو بخش را به اسم دو بخشی تبدیل کنند!

این نکته، می‌تواند بسیار مهم باشد! به خصوص زمانی که می‌خواهید برای فرزندتان یک نام انتخاب کنید.

اگر تمام اسم‌هایی که تغییر کرده‌اند را بررسی کنید می‌بینید انسان‌ها بدون توجه به این قانون (نادانسته) اسم‌های بیش از دو بخش را دو بخشی کرده‌اند. دقت کنید:

محمد سه بخشی است یعنی mo-ham-mad که تبدیل شده است به mam-mad

فاطمه (fa-te-me) سه بخشی است که شده فاطی (fa-ti)

نازنین شده نازی

آتنا شده آتی

منصوره شده من-صور

رضوانه شده رض-وان

معصومه شده مع-صوم

و خیلی اسم‌های دیگر که تغییر کرده‌اند مثل اسماعیل که گاهی «اس-مال» صدا می‌کنند، ابراهیم که «ا-بی» تلفظ می‌کنند و غیره...

نام خانوادگی هم از همین قانون پیروی می‌کند:

حتی جالب است که نام خانوادگی افراد هم شامل این قانون می‌شود. مثلاً از خودم شروع می‌کنم: «نیرومند». زمانی که ابتدایی و راهنمایی بودیم، بچه‌ها ترجیح می‌دادند «نیرو» صدایم کنند (که دوبخشی است) و جالب است که در دبیرستان به خاطر روحیات خاص مذهبی و اینکه بچه‌ها با ادب‌تر شده بودند و از طرفی گفتن «نیرومند» سخت بود، همه من را «حاجی» صدا می‌زدند (که باز هم دو بخشی است)... یا مثلاً یکی از دوستان «اصغرزاده» بود که در جمع دوستانه فقط «اصغر» به کار می‌رفت. خورشیدی که «خورشید» صدا زده می‌شد و خلاصه هر چه دقت می‌کنم می‌بینم تمام اسم‌ها و فامیلی‌های سه بخشی و بیشتر، «دو بخشی» شده‌اند.

آیا خارجی‌ها هم همینطور هستند؟

بد نیست بدانید که خارجی‌ها هم همینطور هستند! مثلاً من یک رفیق داشتم که نامش «امانوئل» بود اما خودش می‌گفت همه من را «مانی» صدا می‌زنند.

همانطور که می‌دانید نام «امیر علی» بیشترین نام در سال‌های اخیر شده است (فراوانی نام های ایرانی از سال ۸۰ تا ۸۹). علاوه بر اینکه یکی از فیلم‌های صدا و سیما باعث شهرت این نام شد، اما مطمئناً یکی از دلایل آن این است این اسم چند ویژگی خاص  دارد:
- اولاً مذهبی است. این را با توجه به این می‌گویم که سال‌هاست که ایرانی‌ها نام‌های ائمه را بیشتر از همه انتخاب می‌کنند.
- انصافاً زیباست.
- ابهت خاصی دارد.
- اما اینکه اسامی‌ای مثل «محمد» و «ابوالفضل» (که تا سال‌ها بیشترین انتخاب را داشته‌اند) جای خود را به «امیر علی» می‌دهند دقیقاً به خاطر این است که آن اسم‌ها تغییرپذیر هستند و «امیر علی» به خاطر دو بخشی بودن آن، هیچ تغییری نمی‌پذیرد. (هر چند که به مرور باز هم به «امیر» تغییر خواهد کرد)

زهرا چرا شده زری؟

وقتی این بحث مطرح شد، مادر من گفت: من که اسمم «زهرا» و دو بخشی است چرا شده «زری»؟

وقتی به این فکر کردم چیزی که به ذهنم رسید این بود که ما با تلفظ برخی حروف خیلی مشکل داریم. مثلاً یکی از آن‌ها «ر» ساکن است. باید کلی زبان را بلرزانید تا یکی را صدا کنید. یکی دیگر از چیزهایی که ما با آن مشکل داریم، «ها» ساکن است. چون برای تلفظ آن باید تقریباً کلیه هوای داخل شکم را خالی کنیم! مثلاً دقت کنید که تلفظ «محمود» چقدر نفس‌گیرتر از «علی» است! حتی اگر دقت کنید قاری‌ها وقتی به حرف «ه» ساکن می‌رسند، بیشترین فشار را به خود می‌آورند.

بلاشک یکی از دلایل تبدیل زهرا به زری وجود «ه» ساکن در آن است.

نتیجه‌گیری:

شاید بخواهید هنگام انتخاب نام، به چند بخشی بودن آن هم دقت کنید. البته این نکات را هم بد نیست مد نظر قرار دهید:

- هر چند این روزها با توجه به اینکه فرهنگ جامعه بهبود داشته، کمتر شاهد تلفظ ناصحیح نام هستیم، اما به هر حال در محیط خانواده ممکن است گفتن «منصور» به جای «منصوره» بی‌ادبی به حساب نیاید (و چه بسا این می‌تواند به معنی نهایت الف و دوستی و خودمانی بودن باشد)، پس خواه ناخواه این تغییر ممکن است اتفاق بیفتد.

- برخی حروف هستند که در حالت تشدید و ساکن خیلی سخت تلفظ می‌شوند. به آن‌ها دقت کنید: ر ، ه و ح، ق، و

- دختران در بین خودشان کمتر نام‌ها را تغییر می‌دهند. چون حوصله بیشتری دارند و مثلاً گفتن «نجم السادات» خیلی برایشان سخت نیست و تغییراتی هم که در اسم دختران ایجاد شده معمولاً توسط آقایان ایجاد شده! (چون چندان حوصله چرخاندن و لرزاندن زبان را ندارند) (بلاشک آقایان کم حوصله‌تر از خانم‌ها هستند)

- یک نکته جالب این است که نام مشهور همه امامان هم دو بخشی است: علی، حسن، حسین، سجاد، باقر، جعفر، کاظم، رضا، جواد، هادی، حسن، مهدی (علیهم السلام)

و نکته آخر اینکه: خیلی این بحث را جدی نگیرید! ;)

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند

کلمات کلیدی: انتخاب اسم، اسم ایرانی، اسم دختر، اسم پسر، راهنمای انتخاب اسم، فرهنگ نام، اسم یابی نوزاد، نحوه انتخاب اسم، مخفف کردن اسامی