کراهت گرفتن ناخن‌ها در شب، آیا سند علمی یا سند روایی در اسلام دارد؟

هر بار که من می‌آیم ناخن‌هایم را در شب کوتاه کنم، مادرمان گیر می‌دهد که: ناخن‌ها را در شب نگیر!

بارها شنیده‌ام که حتی این مورد را به اسلام نسبت می‌دهند و می‌گویند: مکروه است که ناخن‌ها در شب گرفته شود.

گفتم بگذار یک بار یک تحقیق درست و حسابی در منابع فارسی و انگلیسی علمی و مذهبی داشته باشم و ببینم این موضوع درست است یا خیر؟

یکی از آسیب‌هایی که ممکن است افراد مذهبی به دین وارد کنند این است که برای تقویت دین در بین مردم به هر ابزاری متوسل شوند. مهم‌ترین ابزاری که جلب اعتماد و توجه می‌کند، علم است؛ غافل از اینکه علم، آنقدرها که فکر می‌کنیم پایدار و قطعی نبوده و نیست. (نقل از مستند هابل: ) تا همین چند سال پیش دانشمندان (حتی انیشتین و همکارانش) فکر می‌کردند به جز کهکشان راه شیری کهکشان دیگری در اطراف ما نیست و این کهکشان کل دنیاست و حتی انیشتین نظریه‌اش را بر اساس همین باور ارائه کرد! وقتی تلسکوپ هابل به فضا رفت تازه فهمیدیم میلیاردها کهکشان دیگر در اطراف ما وجود دارد! هزاران موضوع علمی یک زمان با قطعیتِ تمام اثبات شد اما با پیشرفت‌های بیشتر ثابت شد که آن یافته‌ها همه غلط بوده؛ بنابراین متوسل شدن به علم برای اثبات حقایق دینی و خدا و... اگر به درستی انجام نشود، نه تنها کمکی نمی‌کند بلکه ممکن است باعث تخریب اعتماد مردم به دین شود.

به هر حال، به نظر می‌رسد افرادی تلاش کرده‌اند یک دلیل علمی برای این جمله که «ناخن‌های خود را در شب کوتاه نکنید» بیابند و مثلاً از این طریق باعث اثبات و تقویت اسلام و دین شوند. اما جالب است که این دستور نه حکم روایی دارد و نه دلیل آن یک اثبات علمی!

در منابع فارسی در برخی سایت‌ها مثل خبرنگاران جوان به نقل از جام‌نیوز آمده:

به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ طبق تحقیقات اخیر دانشمندان مشخص شده که کلسیم اضافه بدن در ساعات پایانی روز در ناخن‌ها جمع می‌شود و از ناخن‌ها به عنوان انبار موقت کلسیم بدن استفاده می‌شود و این کلسیم اضافی در ساعات آغازین روز به گردش خون باز می‌گردد و مورد مصرف قرار می‌گیرد. گرفتن ناخن‌ها در شب باعث از بین رفتن این کلسیم ذخیره شده خواهد شد.
همچنین کمبود کلسیم اولین آثارش در بینایی مشاهده می‌شود.

در سایت islamquest.net که سایت پاسخ به سؤالات شرعی است، در پاسخ به این سؤال که «آیا گرفتن ناخن در شب جایز است؟» آمده:

از کارهای مستحبی که دین اسلام بر آن تأکید می کند، گرفتن ناخن است به هر صورتی که باشد، البته بهتر است در روز جمعه باشد و از انگشت کوچک دست چپ آغاز و به انگشت کوچک دست راست تمام شود‏. در نتیجه در هر وقت از شب یا روز باشد جایز است، و بنا بر جست و جویی که صورت گرفت، روایتی مبنی بر کراهت گرفتن ناخن در شب یافت نشد. پس دیگر بحث از علّت کراهت مطرح شده، معنا ندارد.  
همچنین روایتی درباره به چاه انداختن ناخن یافت نشد. اما آنچه در روایات آمده این است که؛ مستحب است بعد از چیدن ناخن، آن‌را دفن‏ کرد. 

در سایت alodoctor در رد دلیل علمی مطرح شده آمده است:

شایعه‌ی مطرح شده مبنای علمی ندارد و علاوه بر اینکه کلسیم در ناخن‌ها ذخیره نمی‌شود مکانیزمی نیز برای ذخیره شدن این کلسیم در شب و بازگشت دوباره‌ی آن به بدن در روز وجود نداد.

ناخن از یک پروتئین سخت محافظ به نام کراتین ساخته شده است. این پروتئین در شاخ حیوانات مختلف وجود دارد و از سلول‌های مرده‌ی پوست ساخته شده است.

کلسیم نیز یک ماده‌ی معدنی است که در بسیاری از غذاها وجود دارد و وجود آن در سلامت استخوان‌ها اهمیت بسیاری داشته و عملکردهای مهمی در بدن دارد. تقریباً تمامی کلسیم بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره می‌شود. بسیاری گمان می‌کنند که کمبود کلسیم باعث تردی و شکنندگی ناخن می‌شود ولی در تحقیقی که بر روی ۷۰۰ زن در نیوزلند انجام شد مشخص شد که این ماده تأثیری بر روی ناخن ندارد. با این وجود کلسیم برای سلامت بسیاری از اعضای دیگر ضروری است ولی ناخن در میان این اعضا نیست.

من در سایت‌های خارجی هیچ مرجعی در مورد این موضوع که شب‌ها ناخن نگیرید صحبت کرده باشد نیافتم. فقط در یک سایت، یک نویسنده هندی این موضوع را در قالب یک خرافه که در فرهنگ آن‌ها وجود دارد بررسی کرده و به خصوص دلایل ۳ و ۴ آن مطلب نشان می‌دهد که این موضوع که ناخن‌ها را در شب نگیرید و به ویژه اینکه گاهی نیز گفته می‌شود که ناخن‌ها را دفن کنید (و برخی در حالت اغراق‌آمیزتر می‌گویند که در چاه بیندازید)، به احتمال بسیار زیاد یک خرافه هندی است که وارد ایران شده است؛ و همه می‌دانند که هند مهد خرافات است!

من اصل آن مطلب که در سایت هندی SpeakingTree (این صفحه) وجود دارد و توسط Sathya Narayanan که ظاهراً یک Seeker (سالک) است نوشته شده را به خاطر جالب بودن آن اینجا کپی می‌کنم و ترجمه هم می‌کنم:

Cutting nails is a healthy practice. It helps prevent the accumulation of dirt and germs in the space in between the nails and fingers letting them get mixed up with the food that we eat giving way to illnesses. However, the age old belief in India discourages cutting nails at night and this question can be approached from different angles.

Is it a superstition?
A superstition is a mythical belief that does not have any solid base or a rational explanation to it. Every society has a lot of superstitions. However, we need to remember that in the name of ruling out superstitions we neglect a lot of useful advice that has been handed over to us by generations. Therefore, in the first place, we need to reflect on the science behind it to determine whether it is superstition or not.

Reason-1
During those days, there was no electricity. Nights of those days were therefore much darker than now. Cutting nails during night lets the nail pieces fall hither and thither making it difficult to collect and dispose them. Left over nail pieces are a threat to hygiene and might cause some allergic reactions when unknowingly mixed with foods and eatables.


Reason-2
Those days, there were no nail clippers.
People used only knives to trim their nails. When knives were used for nail trimming during night, there was a risk of getting injuries and bleeding. Since medical assistance would be difficult to get during night time, people discouraged nail cutting at nights.

Reason-3
There seems to be a religious reason behind this too. Evening times mark the entry of goddess Lakshmi into the house. It is believed that she stays in home during nights to bless the home with prosperity and wealth. It is advised that acts such as disposing waste, giving away money, paying off loans and cutting nails and hair should not be done at night which shall mark disrespect to Goddess Lakshmi.

Reason-4
Black magic often requires the broken nail piece or a piece of shirt worn by the concerned person. Therefore, it was believed that when nails fall on the ground during night, evil spirits or people performing black magic against us might gather our nail piece and use them for causing harm to us.

Useful Advice
Since we have electricity and bright light during these days, we might consider cutting nails under bright light and not dull light if at all we prefer cutting nails at night.

It is better to gather the nail pieces after cutting and dispose them off carefully without any left over. This is possible only when we examine the place under bright light.

To give respect to the religious belief of Goddess Lakshmi visiting the houses during the evenings, it is better to avoid cutting nails immediately after dust preferably till 7 pm.

In these modern days, we might not attach so much importance to the risk of our nail pieces being taken away by evil spirits or black magicians. However, one good advice that can be hygienic too is to bury off the nails after cutting them either during day or night.

ترجمه مطلب «چرا نباید ناخن‌هایمان را در شب بگیریم؟»

ناخن گرفتن یک کار بهداشتی است. این کار از جمع شدن خاک و میکروب در فضای بین ناخن و انگشتان جلوگیری می‌کند و به آن میکروب‌ها اجازه نمی‌دهد تا با غذایی که می‌خوریم ترکیب شوند و باعث بیماری شوند. با این حال، یک باور قدیمی در هند مردم را تشویق می‌کند که از کوتاه کردن ناخن‌ها در شب بپرهیزند.

و این سؤال پیش می‌آید که:

آیا این یک خرافات است؟

خرافات یک باور قدیمی است که هیچ پایه محکم و یا توضیحی منطقی برای آن وجود ندارد. در هر جامعه‌ای خروارها خرافات وجود دارد. با این حال، باید به خاطر داشته باشیم که نباید به نام رد کردن خرافات، از توصیه‌های مفیدی که نسل‌های گذشته به ما تحویل داده‌اند، غافل شویم. بنابراین، در وهله اول، ما باید درباره نکته علمی که در پشت یک باور نهفته است تأمل کنیم تا مشخص کنیم که آن باور یک خرافه است یا نه.

دلیل ۱

در آن روزها برق وجود نداشت. شب‌های آن روزها بسیار تاریک‌تر از اکنون بود. گرفتن ناخن‌ها در طول شب باعث می‌شد تکه‌های ناخن این طرف و آن طرف بیفتد و از این رو جمع‌آوری و دفع آنها مشکل باشد. تکه‌های ناخن تهدیدی برای بهداشت است و ممکن است برخی از واکنش‌های آلرژیک را هنگام اختلاط ناآگاهانه با غذاها و مواد غذایی ایجاد کند.

دلیل ۲

آن روزها، ناخن‌گیر وجود نداشت. مردم برای چیدن ناخن‌های خود فقط از چاقو استفاده می‌کردند. وقتی از چاقوها برای برش ناخن در طول شب استفاده می‌شد، خطر آسیب دیدگی و خونریزی وجود دارد. از آنجا که دستیابی به کمک‌های پزشکی در طول شب دشوار بوده و هست، مردم، از کوتاه کردن ناخن‌ها در شب باز داشته می‌شدند.

دلیل ۳

به نظر می‌رسد در پشت این هم یک دلیل مذهبی وجود دارد. عصرهای شب نشانه ورود الهه لاکشمی (Lakshmi) به خانه است. اعتقاد بر این است که او شب‌ها در خانه می‌ماند تا خانه را با سعادت و ثروت برکت دهد. توصیه می‌شود که کارهایی مانند دفع زباله، دادن پول، پرداخت وام و قطع ناخن و مو در شب انجام نشود؛ چرا که این امر موجب بی‌احترامی به الهه لاکشمی خواهد شد.

دلیل ۴

جادوی سیاه اغلب به یک تکه ناخن شکسته یا یک تکه پیراهن پوشیده شده توسط شخصی که می‌خواهد آن را جادو کند نیاز دارد. بنابراین اعتقاد بر این بود که اگر ناخن‌ها هنگام شب روی زمین بیفتند، ارواح شیطانی یا افرادی که علیه ما جادوی سیاه می‌کنند ممکن است قطعه ناخن ما را جمع کرده و از آنها برای ایجاد آسیب به ما استفاده کنند.

چند پیشنهاد مفید

- با توجه به اینکه این روزها برق و روشنایی داریم، اگر می‌خواهید ناخن‌های خود را در شب بگیرید، در روشنایی این کار را انجام دهید.

- بهتر است قطعات ناخن را بعد از برش جمع‌آوری کرده و آنها را با احتیاط و بدون هیچ گونه باقی مانده دور بریزید. این امر تنها هنگامی امکان‌پذیر است که مکان را در زیر نور روشن بررسی کنید.

- اگر می‌خواهید به آن اعتقاد مذهبی که می‌گوید الهه لاکشمی عصرها از خانه‌ها بازدید می‌کند احترام بگذارید، بهتر است بعد از ساعت ۷ عصر ناخن‌ها را نگیرید.

- در این دنیای مدرن، ممکن است ما به این خطر اهمیت ندهیم که قطعات ناخن ما توسط ارواح شیطانی یا جادوگران سیاه جمع‌آوری شوند. با این حال، یک توصیه خوب که می‌تواند بسیار بهداشتی نیز باشد، دفن ناخن‌ها بعد از قطع کردن آنها در طول روز یا شب است.

مطالب مرتبط: آداب ناخن گرفتن در اسلام

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند