در بیانِ سادگی... (ساده بودن ساده نیست!)

در کلاس‌های طراحی وب و همچنین فتوشاپ و البته در کلاس‌های مختلف، یکی از بحث‌هایی که حتماً مطرح می‌کنم، بحث «سادگی» است.

سادگی در غول گرافیک دنیا

به طور مثال در جلسه اول کلاس‌های فتوشاپ آیکون‌های مختلف نرم‌افزار فتوشاپ از گذشته تا به امروز را به کاربران نشان می‌دهم:

به روند تغییرات آیکون‌ها دقت کنید. یک دنیا حرف در آن‌ها نهفته است!

به دوران ذوق‌زدگی‌ها و جوگیری‌های بشر دقت کنید!

- در ابتدای ظهور کامپیوترها، بشر وقتی توانسته در کامپیوتر چیزی را نقاشی کند، ببین چه آیکونی در نسخه اولیه طراحی کرده! (عکس فروشگاه عکس = Photo shop)

- پس از آن، دوران دوم ذوق‌زدگی، زمانی بوده که بشر توانسته رنگ‌های ۳۲ بیتی را در مانیتور نمایش دهد (نسخه ۷ تا ۹). دقت کن که چقدر رنگ! تا توانسته در طرح‌ها رنگ به کار برده!

- دوران CS2 و CS3 دورانی بود که بشر افکت‌هایی مانند سایه و Bevel کردن (برآمده کردن) را مطرح کرد؛ به طوریکه نور خاصی از یک طرف به آن بتابد و اینطور القا کند که آیکون برآمده است.

- پس از مدتی ذوق‌زدگی، بشر فهمید هر چه رنگ و افکت در یک طرح بیشتر باشد، مخالفان بیشتری پیدا خواهد کرد (هر کسی از یک رنگ‌هایی و یک سری افکت بدش می‌آید)؛ بنابراین کم‌کم رنگ‌ها در نسخه CS5 از بین رفت و پس از آن بشر وقتی جوگیری‌هایش تمام شد، فهمید انصافاً هیچ چیز «سادگی» نمی‌شود!

باور می‌کنید این لوگوی فتوشاپ ۲۰۱۹ (آخرین نسخه از غول گرافیک دنیا) باشد؟

این روال، روالی بود که در همه زمینه‌ها رخ داد. بشر در ابتدا صنعتی شد و ذوق‌زده و جوگیر، تلاش کرد همه چیزش را صنعتی کند! حتی ماست و پنیر و کره و... را هم صنعتی و پاستوریزه کرد و فکر کرد که آن چیزهای خانگی بهداشتی نیست!! ... مدتی اینگونه زندگی کرد؛ اما به مرور فهمید، نه، انگار آن لذتی که فکر می‌کرد، در زرق و برق و تجملات نیست. دوباره رو آورد به همان پنیر و ماست و کره محلی ... و خدا می‌داند من همین امشب بعد از سال‌ها کره شرکتی استفاده کردن، کره محلی و ماست خانگی خریدم و یک دل سیر کره محلی با مربایی که مادرمان ساخته و عسل خانگی خوردم...

در همه زمینه‌ها به همین شکل است. کسی از همه‌گیر شدن تلگرام ترس ندارد؛ چون تبدیل شدن Facebook به مدرسه پیرمردها را دیده است! چه کسی ده سال پیش فکر می‌کرد انسان بدون فیس‌بوک بتواند زندگی کند!؟ کجا بودید شما نوجوان‌ها وقتی Yahoo Messenger و Hi5 و امثالهم جزئی از زندگی انسان‌ها بود؟ چه شدند؟ تلگرام و امثالهم هم روزی چنان ناپدید شوند که کسی باور نکند.

حتی در مورد حجاب و پوشش زنان و ماهواره و امثال آن نیز نباید آنقدرها نگران بود. به هر حال، دختران و زنان بعد از مدت‌ها پوشش اجباری، فرصتی برای اوپن بودن پیدا کرده‌اند. یک روز از جلو، به تازگی از پشت، یک روز از پایین، یک روز از بالا خودنمایی می‌کنند... درست است که یکی دو نسل این میان متأسفانه فنا می‌شوند و به «عبرت» تبدیل می‌شوند اما به هر حال، دوران ذوق‌زدگی‌اش تمام می‌شود. یک روز این چیزها هم از مود می‌افتد و افراد به همان زندگی ساده و خوشِ قدیم برمی‌گردند.

سادگی در گوگل

شاید از فتوشاپ بهتر، بتوان لوگوهای گوگل را نماد حرکت بشر به سمت سادگی دانست. وقتی در کلاس‌های طراحی وب، به افکت سایه (Shadow) می‌رسیم، در گوگل جستجو می‌کنم Google logo history و آن اسلایدر گوگل که خودش در بالای نتایج نشان می‌دهد را با کاربران مرور می‌کنیم. (با کلیک روی لینک، نتیجه جستجو را از آخر به اول ببینید)

اولین لوگوی گوگل:

به افکت‌های لوگو دقت کنید؛ باز هم نشان از ذوق‌زدگی بشر دارد:

۱- فونتی با طراحی متنوع (فونت گانگستری!)

۲- فونت Bold (درشت) است.

۳- نوشته Shadow (سایه) دارد.

۴- نوشته Bevel (برآمده) است.

حالا لوگوی سال‌های بعد را ببینید:

چه چیزی حذف شد؟ Bold بودن.

لوگوی بعدی:

دقت کردید؟ Shadow هم رفت...

لوگوی بعدی:

این بار؟ Bevel بودن هم حذف شد...

لوگوی بعدی:

و در آخر؟ فونت به یک فونت بسیار ساده بدون هیچ تنوعی تبدیل شد.

چه بسا به نظر من به زودی رنگ‌های متنوع هم (هر چند که این رنگ‌ها نماد خاص گوگل است اما) تبدیل به یک رنگ ساده و یک‌دست شود.

سادگی در اپل

جایی صحبت از طراحی شود و صحبت از اپل نشود؟ احتمالاً می‌دانید که ایده‌پرداز اصلی طراحی اپل Jony Ive (جانی آیو) است؛ مردی که انصافاً دوست‌داشتنی است و بسیاری، او را رمز موفقیت اپل از ابتدا تاکنون دانسته‌اند و البته چند ماهی می‌شود که از اپل جدا شده است و احساس می‌کنم به هر دلیلی که باشد، اپل یک بال خود را از دست داد.

مغز متفکر طراحی اپل یک نقل قول دارد که من فکر می‌کنم یک دنیا حرف در آن است:

او می‌گوید رمز موفقیت ما در اپل «ساده بودن» است؛ اما:

ساده بودن ساده نیست!

Simplicity isn't simple!

چقدر این جمله زیباست! هر چقدر انسان به آن فکر می‌کند سیر نمی‌شود! :)

اولین بار تقریباً در این ویدئوی ساده در کنفرانس سال 2013 بحث سادگی در طراحی اپل مطرح شد:

قانون تیغ اوکام: ساده‌ترین توصیف، معمولاً بهترین توصیف است!

در مباحث پژوهشی در مقاطع بالا یک قانون مهم مورد استدلال قرار می‌گیرد که منتسب به آقای اُکام است و به آن Occom's Razor گفته می‌شود. این قانون می‌گوید:

The simpleset explanation is often the best explanation

ساده‌ترین توصیف، معمولاً بهترین توصیف است.

به قول ویکی‌پدیا:

تیغ اُکام اصلی منسوب به ویلیام اکام، منطق‌دان و فیلسوف انگلیسی است. در سده ۱۴ (میلادی) ویلیام اُکام اصلی را مطرح کرد، که به «تیغ اکام»، «اُستُرهٔ اُکام»، «اصل امساک» یا «اصل اختصار تبیین» آوازه یافت. طبق این اصل، هرگاه در بارهٔ علت بروز پدیده‌ای دو توضیح مختلف ارائه شود، در آن توضیحی که پیچیده‌تر باشد احتمال بروز اشتباه بیش‌تر است و بنا بر این در شرایط مساوی بودن سایر موارد، احتمال صحیح بودن توضیح ساده‌تر بیش‌تر است.

قانون بوس! (KISS)

یک اصل دیگر در طراحی‌ها که من این مورد را در کلاس‌های مربوط به طراحی زیرساخت شبکه بیان می‌کنم، اصل KISS است (KISS Principle).

KISS مخفف Keep It Simple, Stupid (ساده بگیر [یا ساده نگه‌ش دار] نادون!) است.

این اصل هم می‌گوید در طراحی هر چیزی تا جایی که ممکن است آن را ساده طراحی کنید.

به قول ویکی‌پدیا در صفحه «اصل سادگی»:

این اصل بیان می‌کند که اکثر سیستم‌ها چنانچه ساده و به‌دور از پیچیدگی بمانند، عملکرد بهتری خواهند داشت؛ بنابراین، سادگی باید هدف اصلی طراحی سیستم‌ها باشد و از پیچیدگی‌های بیهوده اجتناب کرد.

مکتب مینیمالیسم (ساده‌گرایی)

در طراحی‌های هنری، به طرح‌هایی که با سادگی تمام مفاهیم والایی را برسانند در اصطلاح طرح‌های مینیمال گفته می‌شود (مانند همان ویدئویی که از اپل گذاشته‌ام).

صفحه مربوط به این مکتب در ویکی‌پدیا خواندنی است؛ در این صفحه آمده است:

ساده‌گرایی یا مینیمالیسم (به انگلیسی: Minimalism) یا کمینه‌گرایی یا هنر کمینه یا هنر موجز یک مکتب هنری است که اساس آثار و بیان خود را بر پایه سادگی بیان و روش‌های ساده و خالی از پیچیدگی معمول فلسفی یا شبه فلسفی بنیان گذاشته‌است. از نام‌های دیگر این جنبش abc art و هنر تحت‌اللفظی (literalist art) می‌باشد.

خوب، این هم یک مطلب کلیدی که چند سال بود می‌خواستم در موردش بنویسم و شرایطش پیش نمی‌آمد.

سادگی، یکی از رموز موفقیت در هر زمینه‌ای است. تا جایی که می‌توانید از پیچیدگی‌های طراحی‌ها بکاهید؛ چه طراحی یک نرم‌افزار، چه طراحی یک پوستر گرافیکی، یا طراحی یک شبکه و یا طراحی یک سخت‌افزار و یا حتی در تیپ و ظاهر خود...

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند