نمونه‌هایی از هوشمندی حلزون ها!

چند وقت پیش وقتی برای آکواریوم، گیاه خریدم و در آب قرار دادم، متوجه شدم که سه حلزون کوچک (کمتر از نیم سانتی‌متر) با گیاهان وارد آکواریم شده. برادر بزرگ‌تر گفت: سریع آن‌ها را بیرون بینداز وگرنه کل آکواریوم را پر می‌کنند... یکی از آن‌ها را بیرون انداختم اما دو تا را نگه داشتم. گفتم تا بخواهند به مرحله زاد و ولد برسند خیلی مانده، فعلاً بد نیست در آکواریوم باشند، قشنگی خاص خودشان را دارند!

چند روزی حرکات این دو حلزون را زیر نظر گرفتم، دیدم برخی کارهاشان خیلی جالب است! مثلاً تصور کنید چطور برگی که جدا شده بود و روی آب شناور بود را می‌دیدند و با ترفندهای مختلف می‌رفتند روی آن سوار می‌شدند و شروع می‌کردند به خوردن آن! (ظاهراً برگی که جدا شده و پوسیده خوردنش برایشان راحت‌تر است)

بعد از چند روز در کمال تعجب متوجه شدم کم‌کم حلزون‌های ریز دیگری روی گیاهان پیدا شدند! یکی دو روز بعد، تعداد آن‌ها به چند ده حلزون رسید!

وقتی دیدم دارد از کنترل خارج می‌شود، شروع کردم به خارج کردن آن‌ها... از بزرگ‌ترها شروع کردم...

از همان موقع، کم‌کم متوجه شدم در این مبارزه بین من و آن‌ها، آن‌ها چقدر هوشمندانه عمل می‌کنند!

مثلاً به این چند نمونه دقت کنید:

- اوائل که من هیچ کاری با آن‌ها نداشتم، حتی روی آب هم می‌آمدند و سوار برگ‌ها می‌شدند، اما از وقتی شروع به شکار کردم، دیگر هیچ کدام روی آب نیامدند و فقط به گل‌ها و دیوارها می‌چسبیدند.
- چون تور می‌انداختم که یکی را از دیوار جدا کنم و بیرون بیاورم، کم‌کم یاد گرفتند که به دیواره نچسبند و فقط به گیاه بچسبند یا بهتر که روی شن‌های کف آکواریوم باشند و استتار کنند.
- بسیار عجیب است: کم‌کم یاد گرفتند که اگر به دیواره چسبیده بودند، به محض اینکه تور می‌آمد داخل آب، خود را از دیواره رها می‌کردند که بیفتند کف آکواریوم، روی شن‌ها! چون می‌دانند که دست من به کف شن‌ها نمی‌رسد... این برایم جالب است که آن‌ها یعنی صحنه شکار شدن قبلی‌هایشان با تور را دیده‌اند و از آن درس گرفته‌اند؟
- روزهای بعد دست می‌بردم داخل آب و آن‌ها را از روی گیاه یا سنگ‌ها برمی‌داشتم... اوائل خوب بود، اما کم‌کم دیدم می‌روند زیربرگ‌ها قایم می‌شوند و یا در پایین‌های گیاه که دست من نمی‌رسد قرار می‌گیرند و عجیب‌تر اینکه به محض اینکه دست من داخل آب می‌رفت، خود را رها می‌کردند!
- روزهای بعد همزمان با تغییر رفتار من، آن‌ها ترفندهای بعدی را رو کردند: در روز و زمانی که نور آکواریوم روشن بود، من هیچ حلزونی نمی‌دیدم اما وقتی برای نماز صبح بیدار می‌شدم و چراغ را روشن می‌کردم می‌دیدم گیاه‌ها پر شده از حلزون!! می‌رفتم چند تایی که دستم می‌رسید را بیرون می‌انداختم.
- در کمال تعجب وقتی دیدند سحر هم خطرناک است، به محض روشن شدن چراغ اتاق، هر کجا بودند، خود را رها می‌کردند که به زمین بیفتند!
- به هر ترفندی بود تقریباً ۹۰ درصد آن‌ها را از آب بیرون آوردم! جالب است که حالا دیگر در کمال خفا و استتار زندگی می‌کنند! هر چقدر چشم می‌اندازم چیزی نمی‌بینم اما شب‌ها تا بیدار می‌شوم چند تا به گیاهان چسبیده و تا می‌آیم شیشه آکواریوم را حرکت می‌دهم که دستم را ببرم داخل، از روی صدای شیشه می‌فهمند و خود را روی شن‌ها می‌اندازند!

- فقط چند تا از حلزون‌هایی که از آب بیرون انداخته‌ام:

- حتی به نحوه‌ی مرگ آن‌ها دقت کنید! جمع می‌شوند در منتهای لاک، چون می‌دانند آن‌جا آخرین جایی است که آب می‌ماند.

- یکی از آن‌ها که از همه بزرگ‌تر بود را چند روز است زیر نظر دارم، پیدا نمی‌کنم. اگر او به حد بلوغ برسد و تخمگذاری کند، این داستان سرِ درازی پیدا خواهد کرد! جالب است که به نظر می‌رسد گروه می‌داند که باید مراقب نسل خود باشد، بقیه ممکن است برای غذا ظاهر شوند و خود را فدا بکنند اما او باید مخفی بماند تا به مرحله تخمگذاری برسد!

- انگار این دانسته‌ها که اگر یک دست یا تور به آب وارد شد، باید خود را رها کنی، به کوچک‌ترها آموزش داده می‌شود و شاید حتی نسل‌به‌نسل منتقل شود چون ریزترین‌هایشان هم تازگی‌ها این کار را یاد گرفته‌اند!

- عجیب‌ترین صحنه‌ای که دیدم: فکر می‌کنید اگر یک حلزون به پشت روی زمین بیفتد (یعنی مثل لاک‌پشت، پاهایش به بالا باشد) چطور دوباره لاک را روی کمر خود برمی‌گرداند و به راهش ادامه می‌دهد؟ (می‌آید بیرون و لاک را درست می‌کند و دوباره می‌رود داخل!؟:) ) خیلی جالب بود: یکی از آن‌ها اینطور شده بود، صبر کردم ببینم چطور خودش را به حالت عادی برمی‌گرداند: دیدم تا جایی که می‌توانست از لاک خود بیرون آمد و مثل یک فنر به خودش پیچید، بعد یک‌دفعه این فنر را رها کرد، خودش و لاک شروع به چرخیدن کردند و به بالا پرتاب شدند و در همین حین در حالت عادی به زمین آمد! (هر چقدر گشتم کسی از این صحنه‌ی حلزون فیلم نگرفته بود که بگذارم!)

این صحنه‌ها را بگذارید کنار آن عکسی که یازده سال پیش در گالری گذاشته بودم: عبور حلزون

خلاصه، هنوز جنگ من با حلزون‌ها و بررسی رفتارهای هوشمندانه‌شان تمام نشده و فعلاً تا همه را بیرون بیندازم چندتایی مانده.

***

اما این هوشمندی واقعاً برایم عجیب بود، بنابراین در اینترنت گشتی زدم که ببینم آیا دانشمندان هم معتقدند که حلزون‌ها هوشمند هستند؟ که دیدم ظاهراً حلزون قرار است هوش مصنوعی را متحول کند! آیا راز آینده هوش مصنوعی در دستان حلزون‎ها است؟

در این مقاله آمده است:

یک تحقيق جدید در انگلستان نشان می‎دهد که حلزون‎ها برای گرفتن یک تصمیم تنها از دو رشته عصبی در مغزشان استفاده می‎کنند که نشان دهنده یک فرآیند بسیار ساده است، اما در عین حال نتایج به دست آمده از این فرآیند ساده بسیار قابل ملاحظه و پیچیده است.

مطالب بیشتر در این زمینه:
- شگفتی‌های حلزون‌ها

- یک سایت داریم به آدرس Snail-World.com (دنیای حلزون‌ها) که در مطلبی با عنوان «حقابقی درباره حلزون‌ها» توضیحاتی در مورد این موجود عجیب داده.

به هر حال، این مطلب هم ادامه‌ی آن مطلب «نگاه به طبیعت ؛ یکی از راه‌های یافتن موضوع پایان نامه ارشد و رساله دکترا» بود...

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند