یکی از مباحث مهم در یادگیری، این است که تنبیه بهتر است یا تشویق؟ آزمایشات متعدد نشان می‌دهد که وقتی آزمونی‌ها یک تشویقِ کار خوب را می‌بینند بیشتر ترغیب به انجام آن کار می‌شوند نسبت به زمانی که تنبیهِ برعکسِ آن کار را می‌بینند. البته گاهی گریزی از تنبیه نیست (در برابر یک قاتل، راهی جز تنبیه نداریم). اگرچه تنبیه ممکن است برای خودِ تنبیه‌شونده چندان مؤثر نباشد اما بر روی مشاهده‌کنندگان تنبیه، تأثیر نسبی خواهد گذاشت. بخشی از کتاب «روانشناسی یادگیری» درباره تنبیه بود که حیفم آمد اینجا نباشد؛ به ویژه شرایط تنبیه که در انتهای مطلب است: موفق باشید؛حمید رضا نیرومند... (ادامه)

یکی از درس‌های این ترم ما «روانشناسی یادگیری» بود. کتابی با همین نام توسط انتشارات پیام‌نور منتشر شده که اگر کسی مدرس باشد و این کتاب را نخواند به خودش و به شاگردانش و به جامعه خیانت کرده! در هر بخش از این کتاب شما با خواندن آزمایشاتی که دانشمندان روانشناسی بر روی یادگیری انجام داده‌اند و نتایج آن‌ها، شگفت‌زده خواهید شد! یکی از آزمایشات که بسیار جالب بود را اینجا می‌آورم: در سال ۱۹۷۳ دو نفر به نام‌های Hyde و Jenkins یک آزمایش جالب انجام دادند (که با جستجوی نام آن‌ها مقاله آن‌ها قابل دریافت است). آن‌ها به دو گروه آزمونی (testee) یک سری واژه یکسان را دادند. اما کار متفاوتی را از دو گروه خواستند. از گروه اول یک کار ساده خواستند (مثلاً به دست آوردن فراوانی هر کدام از واژه‌ها در بین کل واژه‌ها؛ یعنی به طور مثال بگویند واژ... (ادامه)

معتقدم خیلی زمان مانده است تا بشر بفهمد این اسلام و به ویژه این قرآن چه معجزه‌ی عظیمی است! این را حالا که در رشته روانشناسی درس می‌خوانم بهتر و بیشتر درک می‌کنم. حدس می‌زنم قرن‌ها بعد، روانشناسان سر تعظیم در برابر این دین و این قرآن فرود خواهند آورد. بیست سال پیش در مجله بشارت (که من خیلی مدیون آن مجله قرآنی هستم و حیف شد که حمایت نشد) مقاله‌ای خواندم که ده سال پیش آن را اسکن کردم و در آفتابگردان قرار دادم؛ حتماً بخوانید: «حکم قرآنی وضو و ساختمان مغز». فکرش را هم نمی‌کردم که یک روز دانشجوی رشته روانشناسی بشوم و این نظریه‌ها را در کتاب‌های درسی‌مان بخوانم! همچنین، ده سال پیش در مطلب «حکم قرآنی وضو و ساختمان مغز - یا اسرار وضو» یک مستند آمریکایی معرفی کردم که آن نظریه را توضیح می‌داد. در این سال‌ها فکر درب... (ادامه)

یکی از ابهاماتی که خیلی‌ها دارند درباره روش تحلیل بارکد است. در این مطلب سعی می‌کنم به بیان ساده بارکد را تشریح کنم: ۱- کلمه بارکد: اولاً خیلی‌ها فکر می‌کنند «بارکد» یک کلمه فارسی است و معنی آن «کدِ روی بار» است! در حالی که این کلمه یک کلمه انگلیسی به صورت Bar Code و به معنی «کد میله‌ای» است. (Bar یعنی میله؛ به تیرآهن هم Bar گفته می‌شود. Bar Chart هم که بارها در اکسل دیده‌اید؛ نمودار میله‌ای) اما برخی کلمات هستند که وقتی وارد زبان فارسی می‌شوند، خودشان یک برداشت شبیه به مفهوم فارسی را القا می‌کنند؛ در این موارد به نظر می‌رسد «فرهنگستان ادب و زبان فارسی» موافق است که آن کلمه به همان صورت وارد زبان فارسی شود. مثلاً همانطور که در مطلب «فهرستی از واژه‌هایی که از زبان فرانسوی و ر... (ادامه)

یکی از سؤالاتی که درباره حادثه کربلا برای خودِ من مطرح بود این بود که مردمی که به هر حال مسلمان بودند، چطور خودشان را قانع کردند که در مقابل سبط پیامبر (نوه‌ی پیامبر) و خاندان پیامبرشان بایستند و او را با آن وضع فجیع به شهادت برسانند؟ گذشته از آن دلیل که خودِ امام حسین علیه السلام بیان کردند که: «فَقَد مُلِئَت بُطونُکُم مِنَ الحَرام» («شکم‌های شما از حرام پر شده» و شکمی که از حرام پر شود اصلاً به حرف حق می‌خندد و آن را به تمسخر می‌گیرد) اما باز هم باید برای آن مردم (که اکثراً انسان‌های متعصب جاهل بودند) یک دلیل شرعی وجود داشته باشد که با توجه به آن خودشان را قانع کنند و دست به چنین کاری بزنند. تا اینکه در ترم گذشته در درس اصول فقه، در کتاب «اصول و قواعد فقه الحدیث» (صفحه ۱۵۰) به مطلبی برخوردم و بخش بزرگی از ابهاماتم رفع شد. در ... (ادامه)

یکی از سؤالات مهم در روانشناسی این است که مغز انسان چطور پدیده‌ها را به خاطر می‌سپارد و سپس آن‌ها را بازیابی یا فراموش می‌کند؟ افراد مختلف نظریه‌های مختلفی در این زمینه ارائه کرده‌اند که من در این فایل صوتی کوتاه برخی از آن‌ها را توضیح داده‌ام: http://yourl.ir/forgetting و اما ارسطو هم یک نظریه جالب در این زمینه دارد که در صفحه ۹۸ «تاریخچه و مکاتب روانشناسی» آمده است: ارسطو معتقد است: حافظه حاصل کارکرد سه فرایند تداعی اولیه است. نخستین و بنیادی ترین فرایند، «مجاورت» است. این فرآیند نشان‌دهنده آن است که چیزهایی که از نظر زمانی و مکانی نزدیک به هم رخ می‌دهند در ذهن به هم پیوند می‌یابند. دومین فرآیند، «مشابهت» است که بر اساس آن چیزهای شبیه به هم می‌توانند در ذهن به همدیگر پیوند یابند. سومین فر... (ادامه)

چند وقت پیش با اعضای ساختمان جدید به صورت شریکی یک گوسفند خریدیم و کشتیم که گوشتش را بین فقرا تقسیم کنیم. در حین کالبدشکافی آن گوسفند، برای اینکه با اعضای بدن موجودات (قلب، کبد، کلیه، معده و...) آشنا شوم، رفتم کنار قصاب و تقریباً دستیار او شدم و از او خواستم هر عضوی را خارج می‌کند دقیقاً توضیح بدهد که چیست و هر نکته‌ای دارد بیان کند. (اگر قسمت شد گزارشی از آن کالبدشکافی همراه با کالبدشکافی‌های دیگر، در یک مطلب جداگانه ارسال خواهم کرد) اما وقتی رسیدیم به جگر، یک دفعه آن آقا با دستش به یک تکه در گوشه‌ی جگر اشاره کرد و گفت: شنیده‌ای در روضه‌ها می‌گویند علی اصغر جگرگوشه اباعبدالله بود؟ این، جگرگوشه است: گفتم: واقعاً؟ تا به حال به این کلمه دقت نکرده بودم! گفت: دست بزن و ببین چقدر لطیف و لذیذ است... ما قصاب‌ها معمولاً این بخش را از بس لذیذ است، به محض... (ادامه)