تأثير رنگ‌ها در طراحي، از ديدگاه قرآن

رنگ‌ها آنچنان در روح و روان آدمي اثر مي‌گذارند كه موجب تغيير رفتار وي مي‌شوند و اين نوع تغيير به تحول در خصوصيات و شخصيت افراد منجر مي‌گردد.

انسان و رنگ زير مجموعه‌اي از نظام كل و جهان مي‌باشند، لذا انسان و رنگ و طبيعت دائما در تعامل با هم بوده و در نهايت انسان محصور در چهارديواري طبيعت را تحت تأثير كلي و محسوس قرار مي‌دهند.

با عدم جايگزيني صحيح رنگ در مكان خاص خود و به‌كارگيري نادرست آن در محيط‌هاي انساني، صدمات روحي شديدي بر انسان وارد خواهد آمد.

يك رنگ بخش مياني مغز را تحريك مي‌كند و در نتيجه بر اعصاب و روان انسان اثر مي‌گذارد.

دين مبين اسلام به طور ظريفي اثرات حداقل و ضعيف را در نظر دارد و اينكه اين اثرات ضعيف چه مثبت و چه منفي، در صورت تكرار، مي‌توانند منجر به تأثير كلي و محسوس گردند. لذا در همين رابطه دستورات خاصي در مورد انتخاب رنگ داده است، كه در ادامه خواهد آمد.

تأثير رنگ زرد:

حالت تحريك كننده ذهني و هوشي دارد و شديدا موجب تقويت فكر انسان مي‌شود، موجب آرامش و خوشحالي در روحيه انسان مي‌شود به طوريكه در قرآن به آن اشاره شده است:

«صفراء فاقع لونها تسر الناظرين»  اثر تحريك كنندگي آن بر فشار خون و تنفس كمتر از  قرمز است، اين رنگ بيشتر اثر تلقيني دارد.

اين رنگ، رنگ روحاني، ايده‌آل و فيلسوفي و تحريك كننده فكر و آرام كننده برخي حالات عصبي مي‌باشد.

در آيات قرآن 5 مورد از رنگ زرد استفاده شده كه يك مورد آن اشاره به تأثير شادي‌بخش رنگ زرد دارد: «انها بقره صفراء لونها تسر الناظرين» (سوره بقره آيه 69)

تأثير رنگ قرمز:

نبض را سريع مي‌كند، فشار خون را بالا مي‌برد، تنفس را افزايش مي‌دهد، خاصيت اشتها آوري دارد، نيروبخش، محرك، تسكين دهنده برخي بيماري‌هاي پوستي، در كوتاه مدت روان شخص را تحريك مي‌كند؛ رنگ قرمز مي‌تواند زمينه‌ساز و يا محرك شهوت و آشفتگي در انسان باشد.

توجه به اين نكته در استفاده از رنگ قرمز در طراحي‌ها ضروريست كه: رنگ قرمز براي مدت كوتاهي براي انسان خوشايند است ولي پس از مدتي آزاردهنده شده و باعث اذيت رواني و ايجاد خستگي مي‌شود.

تأثير رنگ آبي:

اين رنگ موجب افزايش فعاليت‌هاي حياتي سلول‌ها مي‌گردد، انسان در مواجهه با اين رنگ احساس آرامش مطبوعي مي‌كند، تأكيد به نگاه كردن به آب و آسمان در اسلام، مؤيد اين امر است. تماس مداوم با اين رنگ حتي در سطح وسيع ايجاد خستگي يا اثر سوء ندارد، لذا مي‌تواند در محيط كار و زندگي مورد استفاده قرار گيرد، حرارت اضافي بدن را كاهش مي‌دهد، آرام كننده و طراوت بخش سيستم اعصاب است، اين رنگ درهاي رحم و شفقت و فهم را باز مي كند.

تأثير رنگ سبز:

براي محيط كار و زندگي بسيار مناسب است. و اثر مفرح و ملايمي دارد كه تماس مداوم با آن اشكالي ايجاد نمي‌كند.

در آيات قرآن زيباترين رنگي كه معرفي شده، رنگ سبز است كه بساط بهشتيان و جامه‌هاي حرير و ابريشم آن‌ها به رنگ سبز مي‌باشد.

«و يلبسون ثياباً خضراً من سندسٍ و استبرق» ( و جامه‌هايي سبز از پرنيان نازك و حرير ستبر مي‌پوشند.) (كهف، آيه 31)

«متكئين علي رَفرَفٍ خضر و عبقري حسان» (بر بالش سبز و فرش نيكو تكيه زده‌اند) (الرحمن، آيه 76)

«عاليهم ثيابُ سندسٍ خضر و استبرق» (بهشتيان را جامه‌هاي ابريشمي سبز و ديباي ستبر در بر است) (انسان، آيه 21)

علاوه بر اين‌كه بساط بهشتيان در قرآن به رنگ سبز توصيف شده، آيات ديگر كه اشاره به روييدن گياهان در سطح زمين دارد، دلالت بر تأثير مفرح و ملايم رنگ سبز مي‌نمايد.

تأثير رنگ سفيد:

رنگي مليح و براق، گريزاننده ميكروب‌ها و علامت پاكي است. لباس سفيد باعث مي‌شود انسان آنگونه كه هست جلوه‌گر شود و از طرفي نوعي اثر دلگشا و روحاني دارد.

در اسلام استفاده از رنگ سفيد در لباس فراوان توصيه شده است.

پيامبر اكرم (ص) مي‌فرمايند:

«البسوا البياضَ فانّه الطّيب و اَطهر و اَكفِنوا فيه موتاكُم»

«جامه سفيد بپوشيد كه آن نيكوترين و پاكيزه‌ترين رنگ هاست و مردگان خود را در آن كفن كنيد»

در قرآن كريم آنجا كه سخن از بهشتيان و بندگان جاويد، رحمت الهي، باده‌هاي لذيذ بهشتي و از معجزه موسي است، از رنگ سفيد استفاده شده است.

«يوم تبيّض وجوه تسوّد وُجوه» (روزي كه چهره‌هايي سپيد و چهره‌هايي سياه گردد) (آل عمران، آيه 10)

«بيضاء لذّه للشّاربين» (باده‌اي سخت سپيد كه نوشندگان را لذتي خاص مي‌دهد) (صافات، آيه 46)

«وَاضمُم يَدَكَ الي جَناحِك تخرج بيضاء من غَير سُوء» (دست خود را به پهلويت ببر، دستت سپيد بي‌گزند بر مي‌آيد) (طه، آيه 22)

گاهي اوقات استفاده از رنگ سفيد در پيش‌زمينه طرح و استفاده  از يك رنگ ديگر در وسط طرح، تأثير بسيار زيادي در بيننده مي‌گذارد.

تأثير رنگ سياه:

برخلاف رنگ‌سفيد، سياه، رنگي بي‌تحرك و ساكت و ساكن و غير متحرك است و ضمن عدم ايجاد هر گونه تحريك رواني و جسماني باعث كاهش ساير فعاليت‌ها مي‌گردد و سستي و كندي را حاصل مي‌شود، تسخيركننده و متأثر كننده است، لذا توصيه شده كه از پوشيدن لباس سياه مگر در مواقع لزوم خودداري شود.

حضرت علي (ع) مي‌فرمايند:

«لا يَلبِسُوا السّواد فانّه لِباسُ فِرعون» (لباس سياه نپوشيد كه آن، لباس فرعون است)

در قرآن نيز چهره‌هاي زشت و كريه و جهنمي به رنگ سياه توصيف شده است:

«يوم القيامه تري الذينَ كذّبوا علي الله وجوههم مسوّده» (روز قيامت كساني را كه بر خدا دروغ بسته‌اند، سياه مي‌بيني) (زمر، آيه 60)

تأثير رنگ خاكستري:

خاكستري، رنگي‌ست آزاد از هرگونه محرك يا گرايش دروني، نه اضطراب آفرين است و نه آرام بخش.

اين رنگ موجب مي‌گردد كه چشم و اعصاب دچار خستگي و ملامت نگردد، زيرا اعصاب چشم نه اجباري دارند كه مانند موجهه با سفيدي، با شدت آن مقابله كنند و نه مجبورند كه مانند مواجهه با سياهي فشاري را متحمل شوند.

اولدهرينگ، فيزيولوژيست مشهور چنين گفته است:

«چشم و اعصاب هميشه تمايل بيشتري به رنگ خاكستري دارند و موقعي كه اين رنگ وجود نداشته باشد، فقدانش ناراحتي ايجاد مي‌كند، زيرا آرامشي كه در اثر رنگ خاكستري به وجود مي‌آيد از بين مي‌رود. اثر آرام‌بخشي را كه در اثر رنگ‌هاي هارموني روي اعصاب انسان مي‌گذارد همان اثر را رنگ خاكستري نيز دارد. اثرات رواني رنگ خاكستري باعث شده است كه از ديد روانشناس رنگ‌هاي اصلي شامل زرد، آبي، قرمز، سبز به اضافه دو رنگ خنثي يعني سفيد و سياه باشند. در حالي كه رنگ هاي اصلي از نظر نقاش زرد، قرمز، آبي و از نظر فيزيكدان قرمز، آبي و سبز است.»

رنگ‌هاي آبي، سبز و خاكستري تعديل كننده نيازهاي روحي و رواني انسان بوده در نهايت تأمين‌كننده سلامت چشم و تعادل جسم و روح انسان است، لذا پروردگار يكتا در خلقت طبيعت، حكمتي داشته است كه بيشترين رنگ در طبيعت را سه رنگ سبز و آبي و خاكستري قرار داده است و دعوت به سير در روي زمين علاوه بر جنبه تنبّه و توجه به آيات الهي تأثير آرام‌بخش و حفظ تعادل روحي و عصبي در انسان است در نتيجه تماس با طبيعت كه در آن انسان يا با رنگ مفرّح و نشاط آور سبز و يا با رنگ آرام‌بخش آبي و يا رنگ متعادل و بي‌تفاوت خاكستري سروكار دارد به طور طبيعي تحريك مي‌شود و كسل و ملول و خسته نمي‌گردد.

اميدوارم توانسته باشم تأثير رنگ‌ها بر روي بيننده طرح شما را از ديدگاه قرآن و اسلام، به خوبي شرح داده باشم. و شما در كارهايتان، با استفاده از اين نكات الهي، طرح‌هاي موفقي داشته باشيد.

منابع: قرآن و مجله قرآني بشارت شماره 45

حميد رضا نيرومند

© کپی رایت توسط Aftabgardan کلیه حقوق مادی و معنوی مربوط و متعلق به این سایت است.)
برداشت مقالات فقط با اجازه کتبی و ذکر منبع امکان پذیر است.

نوشته شده در تاریخ: 1384/5/11 (10742 مشاهده)