English
العربی
Swedish
François
دانشجویان ارشد و دکترا احتمالاً درسی با نام «روش تحقیق» دارند که در آن درس مجبورند مقاله‌ای را با زبان LaTex آماده کنند.
با توجه به اینکه من در کلاس‌های ارشد شرکت نمی‌کنم، امروز حدود ۱۰ ساعت طول کشید که بفهمم اصلاً چطور باید یک خط کد با این زبان نوشت و اجرا کرد!!
بنابراین گفتم از آن‌جا که ممکن است یکی مثل خودم به این دردسرها بیفتد، از صفر توضیح بدهم که جریان چیست.
- لاتک یا لِی‌تکس چیست؟
لیتکس (LATEX) یک زبان برچسب‌گذاری دقیقاً مثل HTML به حساب می‌آید. با این تفاوت که شما با HTML صفحات وب را طراحی می‌کنید و با لیتکس صفحات یک کتاب یا مجله یا یک مقاله را! همین!
این روزها تمام مجلات و سمینارهای علمی مشهور مقالات را در قالب لیتکس قبول و دریافت می‌کنند، به همین دلیل کسانی که بخواهند مقالات بین المللی منتشر کنند مجبورند با این زبان آشنا شوند.
- فرق لیتکس با نرم افزار Word چیست؟
ممکن است در نگاه اول بگویید خوب Word که هست دیگر چرا باید خود را درگیر کدنویسی کنیم؟
این سؤال مثل این است که از طراحان حرفه‌ای وب بپرسید: تا وقتی FrontPage و DreamWeaver هستند که می‌توان در بخش Design به سادگی جدول و عکس و غیره insert کرد، چرا باید درگیر کدنویسی با HTML شویم!؟ او احتمالاً در دلش به شما خواهد خندید و خواهد گفت: من با بخش کدنویسی راحت‌ترم، شما اگر با بخش Design راحت‌ترید با آن کارهایتان را انجام دهید!! توصیف اینکه کدنویسی بسیار راحت‌تر از بخش Design است ساده نیست!
در مورد لاتک هم همینطور است. حرفه‌ای‌ها می‌فهمند که چقدر دستشان در این زبان بازتر از Word است.
حقیقتش را بخواهید من هم در نگاه اول داشت حالم به هم می‌خورد! دائم می‌گفتم: تا وقتی Word هست کدام عاقل به سراغ این زبان می‌رود؟ به خصوص اینکه تا ساعت‌ها نتوانستم حتی یک سند ساده بسازم و خروجی بگیرم! اما وقتی یک مجموعه ویدئویی از نحوه کار با آن مشاهده کردم باور کنید آنقدر لذت برده‌ام که از این پس تمام دانشجوهایم را مجبور خواهم کرد که با این زبان پروژه‌ها و مقالاتشان را تحویل دهند!
انصافاً همان حسی که در حین طراحی سایت با HTML به من دست می‌دهد، طراحی با لاتک هم همان لذت را برایم دارد.
- یک مثال از کدهای لیتکس:
به کدهای زیر دقت کنید:
فقط همان یک خط اول، یعنی تمام قواعد طراحی یک کتاب را خودت برایم در این پروژه در نظر بگیر!! مثلاً هیچ می‌دانستید که یکی از قوانین این است که هر فصل باید در صفحه فرد شروع شود؟ اگر نمی‌دانستید مهم نیست، چون خود به خود لیتکس برایتان فصل‌ها (Chapterها) را از صفحات فرد شروع می‌کند. فاصله متون تا کناره، اندازه فونت‌ها، شماره‌گذاری قسمت‌ها و زیرقسمت‌ها و خیلی چیزهای دیگر همه و همه توسط خود لیتکس انجام میشود.
یا مثلاً فقط کافی‌ست من عبارت tableofcontents را بنویسم تا خیلی راحت و خیلی دقیق (بسیار دقیق‌تر از Word) فهرست مطالب به بهترین شکل دیده شود! (کدنویس‌های وب به تکمیل شدن خودکار tableofcontents در شکل بالا که در Dreamweaver هم موجود است دقت کنند!)
خروجی همان یک خط کد با توجه به محتوای کوتاهی که بعد از آن نوشته‌ام، این میشود:
به تو رفتگی هوشمندانه و فواصل بین خطوط دقت کنید! من هیچ نقشی در آن‌ها نداشته‌ام!
- سایت ایرانی در زمینه لیتکس؟
بلاشک سایت ParsiLaTex بهترین سایت در این زمینه است و هر چند جای یک مقاله برای کسی که می‌خواهد از صفر شروع کند را خالی دیدم، اما بعداً که اشکم درآمد تا دستم آمد چی به چیست، فهمیدم سایت کامل و خوبی است.
- برای کار با لیتکس از کجا شروع کنم؟ از کجا دانلود کنم؟
اولاً نیاز به یک ادیتور و کامپایلر LaTex دارید. اینطور که من در این ده ساعت گشتم، ده‌ها ادیتور موجود است. (دقیقاً مثل طراحی وب که فرانت‌پیج و دریم‌ویور و Expression Studio و امثالهم موجود است)
من خیلی‌ها را دانلود کردم. مثل BidiTexMaker و TeXWorks و چند تای دیگر. اما انصافاً هیچ کدامشان BidiTexMaker نمی‌شوند. آن‌را از سایت ParsiLaTex دانلود کردم اما اجرا نشد!
نهایتاً متوجه شدم که یک DVD با عنوان TexLive وجود دارد که انگار تمام کتابخانه‌ها و امثالهم روی آن است. بعد از کلی گشتن لینک دانلود این DVD را در این صفحه:
http://ctan.yazd.ac.ir/systems/texlive/Images/
یافتم و با حجم ۲.۲ گیگابایت (در یک و نیم ساعت) دانلود کردم.
پس از نصب، می‌توانید از ادیتور TeXWorks که همراه TexLive است استفاده کنید، اما به نظر من BidiTexMaker را هم نصب کنید و فقط برای اجرا شدنش، از منوی Options گزینه Configure Texmaker را کلیک کنید و در بخش commands دکمه مقابل LaTex را کلیک کنید و به مسیر نصب TexLive رفته و از پوشه bin فایل latext.exe را انتخاب کنید.
حالا Bidi به خوبی کار خواهد کرد...
اگر ارورهایی مشاهده کردید، در انجمن‌های ParsiTex جستجو و یا سؤال کنید...
- pdf یا آموزش ویدئویی فارسی در مورد لیتکس؟
خوشبختانه دکتر ترابی زحمت کشیده‌اند و یک سری از مهم‌ترین تگهای لیتکس و نکات اولیه را در یک دوره ویدئویی تهیه و ارائه کرده‌اند که اگر نمی‌بود، من قید کار با لیتکس را میزدم و پول می‌دادم یکی برایم مقاله را آماده کند!!
می‌توانید آن‌ها را از طریق لینک‌های زیر دانلود کنید:
Introduction, Simple Line, Simple Paragraph, Sections, Chapters, Table of Contents, Enumerate and Itemize Environment, Equation-1, Equation-2, Equation-3, Figure-1, Figure-2, Figure-3, Tabular-1, Tabular-2, Table, Page Setup-1, Page Setup-2, Page Setup-3, Persian-1, Persian-2
- کتاب‌های الکترونیکی زیادی نیز به زبان فارسی موجود است. مثلاً این کتاب خیلی خوب است.
- لیتکس فارسی و زی.پرشین (XePersian) چیست؟
خوشبختانه به لطف و ابتکار دوستانمان، علاوه بر اینکه فارسی نویسی و رعایت قواعد کتاب و نگارش فارسی به راحتی در XeTex تعبیه شده است، حتی تگهای لیتکس نیز به فارسی تبدیل شده‌اند! یعنی به جای chapter شما می‌توانید بنویسید فصل و این به نظرم بسیار خوشایند است.
به هر حال، XePersian یک پکیج مبتنی بر XeTex است که زی.تک، خود، یک پکیج برای LaTex به حساب می‌آید که اگر آن‌را به سند خود اضافه کنید (به تصویر اول نگاه کنید) می‌توانید پشتیبانی کامل از فارسی را شاهد باشید. (راست به چپ بودن، اعداد و فرمول‌های فارسی و خیلی نکات جالب دیگر که برای من واقعاً شگفت‌انگیزناک(!) بود)
در مورد این مباحث تا وقتی ویدئوهای بالا را مشاهده نکنید ممکن است گیج باشید!
به هر حال، به نظر می‌رسد کار با لیتکس هم لذت‌های خاص خودش را دارد و من احتمالاً یکی از طرفداران پر و پا قرص آن شدم!
اگر سؤال یا مشکلی بود می‌توانید در بخش نظرات مطرح کنید که من یا دیگران کمک کنند.
موفق باشید،
حمید رضا نیرومند
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت: برای اینکه حدس می‌زنم جمع آوری و دانلود این فایل‌ها و آموزش‌ها برای برخی از دانشجویان مشکل باشد و ممکن است به مرور زمان از روی اینترنت پاک شود، همه دانلودها (TexLive و دیگر ادیتورها+پی.دی.اف‌های آموزش انگلیسی و فارسی+آموزش‌های ویدئویی+نمونه‌ها) را در قالب یک DVD به فروشگاه آفتابگردان اضافه کردیم که اگر کسی خواست به راحتی تهیه کند. اینجا کلیک کنید
Hamid: