چطور یک فرم جمع‌آوری نظرات یا اطلاعات تحت وب با امکانات عالی بسازیم

یکی از دغدغه‌های کسانی که وب‌سایت یا وبلاگی دارند، بحث « فرم » است. البته اگر برنامه‌نویس باشند و حال و حوصله داشته باشند، ساخت فرم‌ها کار چندان مشکلی نیست.

اما اگر یکی از فاکتورهای بالا موجود نباشد، تهیه یک فرم آنلاین و جمع‌آوری اطلاعات از کاربران، چندان ساده نیست.

قبلاً در مورد ساخت «فرم ارتباط با ما» مطالبی نوشته‌ایم، اما این بار مثل همیشه تفألی به گوگل می‌زنیم! گوگلی که در همه‌ی زمینه‌ها شما را یاری می‌کند.

در مورد بخش Google Docs نیز بارها مطلب نوشته‌ایم، اما قابلیتی که به نظر می‌رسد گوگل به تازگی به این بخش افزوده است، امکان ایجاد فرم (Form) آنلاین است!

فرق این نوع فرم با فرم‌های دیگر تحت وب این است که شما اولاً بر روی اطلاعات جمع‌آوری شده کنترل بسیاری دارید، ثانیاً می‌توانید از این فرم برای کارهای بسیاری مثلاً به عنوان یک آزمون آنلاین استفاده نمایید! یعنی می‌توانید سؤالات مختلفی، مثل چند گزینه‌ای، تشریحی، چک‌باکسی و ... را از کاربر بپرسید و نتایج آزمون را به عنوان یک فایل Spread Sheet (همان فایل اکسل) مشاهده نمایید.

برای ساخت یک فرم، به آدرس http://docs.google.com بروید و اگر اکانتی در جی‌میل (Gmail) ندارید، ابتدا یک اکانت بسازید تا رسماً وارد دنیای گوگل شوید و سپس مطابق تصویر اول، از منوی NEW گزینه Form را انتخاب کنید. (گزینه‌های دیگر، کاملاً مشخص است، ایجاد سند Word و ...)

در مرحله بعد، ابتدا یک نام برای فرم خود انتخاب کنید و اگر لازم است، توضیحی برای آن بنویسید و سؤالات خود را با استفاده از دکمه Add question یکی یکی اضافه کنید.

تا این لحظه 6 نوع سؤال می‌توانید ایجاد کنید.

با ذکر مثالی از هر یک از انواع سؤالات، آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
Text: مثل پرسیدن نام و نام خانوادگی و ...
Paragraph text: مثل یک سؤال تشریحی
Multi Choice: مثل سؤال چهارگزینه‌ای یا هر تعداد گزینه...
Checkboxes: برای پرسیدن سؤالی که باید چند گزینه از بین تعداد زیادی گزینه انتخاب شوند. مثل علاقه‌مندی‌های شما و ...
Choose from a list: مثل پرسیدن «خانم» یا «آقا» بودن که کاربر از یک لیست افتادنی (Drop Down) انتخاب می‌کند.
Scale: مثل پرسیدن نمره‌ای که کاربر به وب‌سایت شما می‌دهد. یکی از مقادیر که بین دو کیفیت عالی و خیلی بد است را انتخاب می‌شود.

نمونه‌ای از فرمی که من ایجاد کرده‌ام را در این آدرس مشاهده نمایید.

توضیحاتی درباره‌ی برخی امکانات دیگر:

- ایجاد یک نظرسنجی
با استفاده از نوع سؤال Multi Choice می‌توانید یک نظرسنجی آنلاین ایجاد کنید. برای مشاهده نتایج و نمودارهای مربوط به نظرسنجی، از منوی Form گزینه Show Summary را انتخاب کنید.

- تغییر پیغام پایانی فرم
بعد از اینکه کاربر فرم را پر می‌کند و روی Submit کلیک می‌کند، پیغامی مشاهده می‌کند. می‌توانید این پیغام را تغییر دهید.
برای این کار، در هنگام ایجاد فرم و یا ویرایش فرم، از منوی More actions گزینه Edit confirmation را انتخاب کنید و پیغام مورد نظرتان را تایپ کنید.

- نمایش فرم در بخشی از وبلاگ یا وب‌سایت
فرم را می‌توانید به دو نوع به دیگران نمایش دهید. 1- نمایش در صفحه‌ای جداگانه که آدرسی شبیه به این آدرس دارد و گوگل به شما ارائه می‌کند:
http://spreadsheets.google.com/viewform?key=p_9n3CogvZq8ccZ_Nt3OzCw

2- نمایش در بخشی از وبلاگ یا وب‌سایت به صورت Embed شده.
برای این کار، از منوی More actions روی گزینه Embed‌ کلیک کنید تا کدی دریافت کنید که با قرار دادن آن در بخشی از وب‌سایت یا وبلاگ خود، این فرم را به نمایش بگذارید.

- کوتاه‌تر کردن آدرس فرم
آدرس فرم‌ها ممکن است طولانی باشد، چیزی شبیه به این:
http://spreadsheets.google.com/viewform?key=p_9n3CogvZq8ccZ_Nt3OzCw

طبیعتاً حفظ کردن این آدرس و اعلام آن به دیگران، کار ساده‌ای نیست، می‌توانید برای اینکه این آدرس به آدرسی کوتاه‌تر تبدیل شود، از این مطلب کمک بگیرید. مثلاً آدرس طولانی بالا به این آدرس تبدیل شده است: http://tinyurl.com/6kg674

- به دست آوردن نمره در یک آزمون
شاید سؤال کنید که اگر از این فرم به عنوان آزمون آنلاین استفاده کنم، چطور می‌توان نمره افراد را محاسبه کرد؟
کار ساده‌ای است!
شما می‌توانید در انتهای ستون‌ها (فیلدها) یک ستون برای نمره در نظر بگیرید و با نوشتن یک فرمول بسیار ساده نمره افراد را محاسبه کنید.
البته منظورم از ساده برای کسانی است که با فرمول‌نویسی در اکسل آشنا هستند.
اگر کمی فرمول‌نویسی بلد باشید، متوجه می‌شوید که می‌توانید با استفاده از دستور IF مقدار داده‌های هر ستون (برای هر کاربر) را با مقدار صحیح مقایسه کنید و اگر درست بود، مثلاً یک نمره به نمره کل او اضافه کنید.
سؤالات تشریحی چطور؟
طبیعتاً هنوز بشر به الگوریتمی دست نیافته است که بتواند سؤالات تشریحی را با نرم‌افزار تصحیح کند! پس اینکه انتظار داشته باشید سؤالات تشریحی خود به خود نمره‌دهی شوند، یک رؤیا است که اگر بشر روزی به آن دست یابد، احتمالاً چیز دیگری نمی‌ماند که دست‌نیافته باشد!!
پس باید خودتان سؤالات تشریحی را تصحیح کنید.
برای اینکه نمره هر سؤال تشریحی به نمره کل اضافه شود، یک ستون بعد از ستون مربوط به سؤال تشریحی ایجاد کنید و نمره را در این ستون وارد کنید و در ستون نمره کل، این نمره را چک و به نمره کل اضافه کنید.
به طور مثال به جدول نمره‌دهی فرم من دقت کنید:

همانطور که مشاهده می‌کنید، من با این فرمول گفته‌ام که برای هر شرکت‌کننده، «نمره سؤال تشریحی» جمع شود با نتیجه مقایسه «نوع اتصال» شرکت‌کننده به اینترنت. اگر اتصال کاربر، ADSL بود، به او 2 نمره داده می‌شود و با نمره سؤال تشریحی جمع می‌شود و اگر چیز دیگری بود، 1 نمره به او داده می‌شود. (این فقط یک مثال ساده است. می‌توانید فرمول‌های تودرتوی جذابی بنویسید و یک آزمون بسیار جالب برگزار کنید)

این بخش از Google Docs فعلاً در مرحله آزمایشی و در حال تکمیل شدن است. مطمئناً هر روز به امکانات آن افزوده خواهد شد و شما شگفت‌زده‌تر خواهید شد!

حدس می‌زنم سؤالاتی برایتان پیش بیاید که می‌توانید در انجمن‌های سایت مطرح کنید تا رسیدگی شود و پاسخش را دریافت نمایید.

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند

نسخه پرینتی:

How to create an Online Form