بیت‌کوین (BitCoin) چیست؟ (آشنایی با پول‌های مجازی)

خیلی بعید است یک کاربر اینترنتی در چند سال گذشته لابلای اخبار، لینک‌ها و وبگردی‌هایش، هیچ برخوردی با bitcoin نداشته باشد. بیت‌کوین یک واحد پول مجازی است که از طریق یکسری الگوریتم‌های ریاضی بدست می‌آید. اما این واحد پول اینترنتی دقیقا چیست و چگونه بوجود آمده؟ چه خوبی‌ها و بدی‌هایی دارد؟ آیا بیت‌کوین واقعا آینده نظام پولی جهان‌را تغییر خواهد داد؟

آغاز بیت‌کوین

این پدیده اولین بار اوایل فوریه سال ۲۰۰۹ در پی مقاله‌ای که توسط برنامه‌نویس ژاپنی به نام ساتوشی‌ناکاموتو(Satoshi Nakamoto) منتشر و به دنیا معرفی شد. این برنامه‌نویس مرموز که تاکنون هیچ‌گونه اطلاعات شخصی از خود در دسترس قرار نداده، در وب‌سایت P2P Foundation برای اولین‌بار از پول دیجیتال حرف زد و نوشت:

«من یک سیستم پرداخت الکتریکی متن‌باز(Open Source) ایجاد کرده‌ام که بیت‌کوین نامیده می‌شود، با سیستم کنترل‌کننده‌ای غیرمتمرکز، بدون سرور مرکزی یا تکیه بر نهادهای‌ اعتباری.»

ناکاموتو واحد جدیدی برای پول خلق کرد و آن‌را بیت‌کوین نامید که ترکیبی از کلمات بیت(bit) به معنای واحد اطلاعات کامپیوتری و کوین(coin) که به معنی سکه است. البته پول اختراع شده توسط او هیچ شباهتی به سکه یا اسکناس نداشت، هیچ اثری از کاغذ، مس، نقره یا طلا در ساخت این پول عجیب نبود، فقط ۳۱ هزار خط برنامه و یک اعلامیه اینترنتی.

او ادعا کرده بود که مردی ۳۶ ساله اهل کشور ژاپن است و اعلام کرده بود که بیش‌از یک سال وقت صرف نرم‌افزاری به نام بیت‌کوین کرده و انگیزه خود را از این کار،خشم زیاد از وضعیت فاجعه بار اقتصادی برشمرد. وی افزود که می‌خواسته واحد پولی جدیدی اختراع کند که تحت تاثیر سیاست‌های غیر‌قابل پیش‌بینی مالی، دزدی‌های بانکداران و سیاست نباشد. تقریبا با اطمینان می‌توان گفت که این اسم یک اسم مستعار است و خیلی‌ها معتقدند که «ناکاموتو» فقط یک نفر نیست.

البته بیت‌كوین، اولین نمونه تلاش برای ایجاد یک واحد پولی دیجیتال نیست. قبلا هم تلاش‌های دیگری در این زمینه صورت گرفته است که از آن جمله می‌توان واحد پولی منسوخ شده eCash، واحد پولی مورد استفاده در برنامه سکندلایف با نام Linden dollars و اخیرا هم Facebook Credits که کاربران فیس‌بوک از آن برای خریدن کالا و خدمات در محیط فیس‌بوک استفاده می‌کنند، نام برد.

بیت‌کوین دقیقا چیست و از کجا تولید و بوجود می‌آید؟

شاید شما با اصطلاحی به نام کامپیوترهای توزیع شده برخورد کرده باشید. کامپیوتر توزیع شده اصطلاحی متفاوت از شبکه‌های کامپیوتری است. به این معنی که تمام کامپیوترها همانند یک شبکه از طریق خطوط انتقال به یک کامپیوتر مرکزی متصل هستند. در این نوع همبندی اگر قرار است یک مسئله یا یک پردازش سنگین انجام شود، کامپیوتر مرکزی، داده‌های خام را به چندین بخش تقسیم کرده و سپس هر بخش را به یک کامپیوتر ارسال می‌کند. کامپیوترها بعد از این که داده‌های مورد نظر را پردازش کردند، نتیجه را به کامپیوتر مرکزی ارسال کرده و سپس آن کامپیوتر تمام اطلاعات دریافت شده را به یکدیگر متصل می‌کند و نتیجه را نمایش می‌دهد.

شاید شما بپرسید که دانستن مفهوم کامپیوتر توزیع شده چه ربطی به بیت‌کوین دارد؟ رمزنگاری و امنیت، میزان پول در جریان، نرخ انتشار پول جدید، مبادلات انجام شده و همه و همه و همه‌ی پردازش‌های این سیستم مالی از طریق شبکه توزیع شده‌ای سرچشمه می‌گیرد که سخت افزار آن‌را کاربران این شبکه در اختیار این سیستم قرار می‌دهند.

همان‌طور که ناکاموتو هویت‌اش یا هویت‌شان نامعلوم مانده، این واحد پولی نیز یک تشکیلات مرکزی ثبت ندارد که مشخصات و آدرس شما در آن ثبت شده باشد. این پدیده‌ای است که باعث می‌شود مبادلات پولی در این شبکه کاملا مخفیانه و بدون دانستن هویت کاربران انجام شود. به همین علت است که پولشویی و فروش مواد مخدر و ... در این شبکه بسیار زیاد است.

چیزی که بیت کوین را متمایز می کند ساختار همتا-به-همتا یا نظیر-به-نظیر آن است. این به این معنی است که هیچ سرور مرکزی در این شبکه وجود ندارد و تمام بار پردازشی به عهده کاربران است. به این ترتیب هیچ موسسه یا متولی مرکزی در کار نیست که ورشکست شود یا توسط پلیس تعطیل گردد.

بیت‌کوین در کجا ذخیره می‌شود؟

وقتی شما سکه و پول نقد دارید، ثروت خود را عملا در دستتان دارید. زمانی هم که حساب بانکی باز می‌کنید، دفترچه پس‌انداز را دارید که با آن می‌توانید به بانک بروید و پول خودتان را بگیرید. اگر هم دفترچه را گم کنید، با توجه به اینکه نام و مشخصات شما در بانک ثبت شده، می‌توانید باز هم پول خود را احیا کنید. اما در بیت‌کوین تمام پول شما توسط یک نرم افزار یا یک سایت که اصطلاحا به آن wallet یا کیف‌پول گفته می‌شود، ثبت می‌شود. شما به عنوان یک کاربر جدید تنها کافی است که یک نرم‌افزار از چندین نرم‌افزار موجود را به عنوان کیف‌پول خود انتخاب کرده و آن‌را بر روی کامپیوتر یا تلفن‌همراه خود نصب کنید. هنگامی‌که کیف‌پول خود را نصب کردید، یک آدرس بیت‌کوینی منحصر بفرد شامل رشته‌ای از اعداد و حروف بدست خواهید آورد که در صورت لزوم می‌توانید آدرس‌های دیگری نیز درست کنید.

شما می‌توانید یکی از آدرس‌های بیت‌کوین خود را برای دوستانتان آشکار کنید تا بتوانند برای شما پول واریز کنند که البته عکس آن نیز صادق است. در حقیقت این بسیار شبیه کارکردن با ایمیل است. بدون این رشته، دسترسی به پول هم ناممکن می‌شود.

هر تراکنشی که با بیت‌کوین انجام شود غیرقابل بازگشت است. این بدان معناست که شما باید مراقب باشید تا با مردم و سازمان‌هایی که می‌شناسید و به آنها اعتماد دارید، معامله‌ کنید. البته بیت‌کوین می‌تواند غلط املایی را تشخیص دهد و به شما اجازه نمی‌دهد که به آدرس نامعتبر پولی ارسال کنید.

چه چیزی ارزش بیت‌کوین را تعیین می‌کند؟

شما بهتر است قبل از این سوال از خودتان بپرسید چه چیزی ارزش دلار را تعیین می‌کند؟ شاید شما پیش خودتان بگویید که ارزش دلار و پول نقدی را پشتوانه آن تعیین می‌کند. اما باید گفت که حتی ارزش طلا هم بر اساس درخواست و تقاضا و مقدار فراوانی آن تعیین می‌شود. در دنیای اقتصاد میزان عرضه و تقاضا(Supply &Demand) کمک زیادی در توجیه کردن ارزش هر کالایی دارد. اگر درخواست کالایی بیشتر از قدرت عرضه بازار باشد، تقاضا نسبت به عرضه برتری پیدا خواهد کرد و ارزش آن کالا افزایش پیدا میکند. به‌طور مثال طلا برتری‌هایی همچون کمیاب بودن، براق بودن، و مصرف در تولید جواهرات دارد، ولی در واقع طلا به عنوان شاخصی که نسبت به تورم مصون است توجیه می‌شود. البته وقتی که شما از پوچ، چیزی درست می‌کنید وضعیت مقداری متفاوت می‌شود. در واقع این موضوعی است که یک شخص می‌تواند راجع به بیت‌کون بحث کند.

در نهایت بیت‌کون چیزی بجز لیستی بلند از اعداد و کد نیست که با دنیای واقعی رابطه‌ای بجز قدرت کامپیوتری و الگوریتمی ندارد. همانطور که گفتیم بیت‌کوین چیزی جز مجموعه‌ای از اعداد و کدهای کامپیوتری نیست که بخاطر سخت‌تر شدن استخراج و کمیاب شدنش با گذشت زمان، روز به روز در حال تغییر قیمت است. در قضییه بیت‌کوین، پشتیبانی قوی، تکنیک‌های پنهانی و فرمول‌های پیشرفته ریاضی که به آن اجازه افزایش از یک تعداد محدودی را نمی‌دهد، باعث شده تا تعداد آن محدود و بدست آوردن آن سخت‌تر شود تا قیمت آن روز به روز بیشتر شود. یعنی هرچه تعداد خریداران بیت‌کوین افزایش پیدا کند، تعداد بیت‌کوین کمتری به نسبت افراد در شبکه خواهد بود و در نتیجه شاهد افزایش قیمت بیت‌کوین خواهیم بود.

قیمت هر بیت‌کوین می‌تواند به‌طور غیر قابل پیش بینانه‌ای طی یک دوره ی کوتاه با توجه به اقتصاد جوان، طبیعت نو و بازارهای غیر قابل تبدیل به پولش، بالا یا پایین برود. در نتیجه معمولا نگهداری دارایی به صورت بیت‌کوین توصیه نمی‌شود. البته افرادی هم هستد که با پس اندازشان! سرمایه بسیار زیادی بدست آورده‌اند.

دو سال پیش یک بیت‌کوین، ارزشی برابر پنج دلار داشت، چند ماه بعد ۴۵ دلار شد و اوایل آوریل ۲۰۱۳ یک بیت‌کوین بیش‌از ۲۰۰ دلار می‌ارزید. این جهش چشمگیر، باعث شد ارزش حدود یازده میلیون بیت‌کوینی که در فضای مجازی در جریان بود، به بیش از دو میلیارد دلار برسد. موضوع قابل توجه این است که اگر به روند قیمتی بیت‌کوین نگاه کنید متوجه می‌شوید که اعتماد به بیت‌کوین زمان‌هایی افزایش پیدا می‌کند که اعتماد عمومی نسبت به پول‌های رایج جهان کم می‌شود و اقتصادی که ما به‌طور معمول می‌شناسیم در حالت سقوط قرار می‌گیرد.

یکی از جدیدترین مثال این پدیده، بهار ٢٠١٣ بود که بانک مرکزی قبرس برای خارج‌کردن خودش از بدهکاری، مبلغ ١ میلیون دلار از حساب‌های مردم عادی برداشت کرد و این امر باعث شد تا تعداد زیادی از مردم قبرس به خرید بیت‌کوین بپردازند.

بیت‌کوین‌ها از کجا و چگونه بوجود می‌آیند؟

در یک سیستم مالی سنتی، پول جدید توسط یک بانک مرکزی تولید می‌شود اما شبکه بیت‌کوین یک بانک مرکزی ندارد. بنابراین این سیستم یک مکانیزم جایگزین برای تزریق پول در گردش نیاز دارد. طراح یا طراحان بیت‌کوین این مشکل را با یک روش هوشمندانه حل کرده‌اند.

هزاران کامپیوتر که در سرتاسر اینترنت پراکنده با هم کار می‌کنند تا تراکنش‌های بیت‌کوین را پردازش کنند. این کامپیوتر‌ها استخراج کننده(miners) نامیده می‌شوند و فرایند پردازش تراکنش‌های بیت‌کوین، استخراج(mining) نامیده می‌شود. این نام‌گذاری به این خاطر است که به‌طور میانگین هر 10 دقیقه یکی از استخراج کننده‌ها یک رقابت محاسباتی را برنده شده و جایزه می‌گیرد. درحال حاضر این جایزه 25 بیت‌کوین است که ارزشی حدود 20 هزار دلار دارد. این جوایز انگیزه کافی برای افراد بیشتری فراهم می‌کند تا به فرایند پردازش تراکنشهای بیت‌کوین بپیوندند و به این واحد پولی کمک کنند تا غیر متمرکز بماند.

این جایزه با یک نرخ مشخص کاهش می‌یابد به این صورت که هر چهار سال جایزه نصف می‌شود. از سال 2009 تا 2012 این جایزه 50 بیت‌کوین بود، اکنون این جایزه 25 بیت‌کوین است و از پایان سال 2016 به 12.5 بیت‌کوین کاهش می‌یابد و این کاهش همین‌طور ادامه می‌یابد. با یک محاسبه ساده ریاضی مشخص می‌شود که هرگز مجموع کل بیت‌کوین‌های شبکه به بیش‌از 21 میلیون بیت‌کوین نمی‌رسد. هم‌اکنون در حدود 12 میلیون بیت‌کوین در گردش وجود دارد. بنابر‌این مجموع کل بیت‌کوین‌ها هرگز به بیش از 2 برابر مقدار کنونی نخواهد رسید. این یعنی طبق یک الگوریتم بسیار هوشمندانه، تمام پردازش‌های این شبکه انجام می‌شود در عین حال مقدار مشخصی پول مجازی جدید وارد سیستم شده و به همان مقدار هم کسانی که این پردازش‌ها را انجام داده‌اند، پاداش می‌گیرند.

دن کامینسکی پژوهشگر معروف در زمینه امنیت اینترنت(هکری که ایراد اساسی DNS را یافت و دنیای اینترنت را از خطر جدی نجات داد) می‌گوید: ابتدا که نرم افزار بیت‌کوین را بررسی کردم مطمئن بودم که می‌توانم سیستم امنیتی آن‌را بشکنم و بیت‌کوین را هک کنم. برنامه بیت‌کوین به‌طور بسیار فشرده و غیر قابل فهمی نوشته شده است و در این نوع برنامه نویسی، برنامه‌نویس باید بسیار حساس و وسواسی باشد تا مرتکب اشتباه نشود. من باگ‌های زیادی در بیت‌کوین پیدا کردم اما هر بار که می‌خواستم از یکی از آن‌ها برای هک‌کردن استفاده کنم بلافاصله خط دیگری از برنامه را می‌دیدم که این اشتباهات را اصلاح کرده است. من ۹ راه مختلف برای نفوذ به بیت‌کوین یافتم اما هر بار سیستم، حمله را دفع کرد.

کامینسکی می‌گوید که تا به حال با چنین چیزی رو‌به‌رو نشده بود و به نظر وی ناکاموتو باید برنامه نویسی درجه یک با درک بسیار عمیق از زبان ++C، دانش اقتصادی، رمزنگاری و شبکه‌های(Peer to Peer) باشد. با این حساب یا یک گروه بر روی این نرم‌افزار کار کرده‌اند یا ناکاموتو واقعا یک نابغه است.

البته این به این معنی نیست که سیستم بیت‌کوین غیرقابل نفوذ است. بلکه منظور این است که به احتمال بسیار قوی بیش از یک نفر در پشت پرده این سیستم وجود دارد.

چگونه بیت‌کوین بدست آوریم ؟

روش اول این است که شما از طریق صرافی‌های آنلاین با انتقال پول از حساب بانکی خود، تعدادی بیت‌کوین رو با پول واقعی خریداری کنید که البته سایت‌ها و افراد زیادی هم هستند که بیت‌کوین شما را خریداری کنند.

روش دوم بدست آوردن بیت‌کوین از طریق پردازش است. این روش اصطلاحاً mining یا استخراج گفته می‌شود. همانطور که قبلا گفته شد، هیچ کامپیوتر مرکزی در این شبکه وجود ندارد و تمام بار محاسباتی بیت‌کوین به عهده کاربران آن است. به این طریق که داده‌هایی که نیاز به پردازش دارند، در یک غالب و اندازه خاص به نام بلاک بسته‌بندی می‌شوند. در ازای پردازش بلاک‌ها، مبلغی بیت‌کوین به سیستم وارد می‌شود.

روند کار به اینصورت است که یک بلاک به دو یا چندین گروه مختلف برای پردازش سپرده می‌شود و هر کدام از افراد یا گروه‌ها که بتوانند سریع‌تر کل بلاک را پردازش کنند، جایزه را بدست می‌آورند. در داخل آن گروه نیز هر کامپیوتر به ازای پردازشی که انجام می‌دهد، پاداش بیشتری هم می‌گیرد. بطور ساده می‌توان گفت که هر کامپیوتری که قدرت پردازشی بیشتری داشته باشد، می‌تواند پردازش بیشتری انجام دهد و بیت‌کوین بیشتری نیز بدست آورد.

تمام این مراحل توسط الگوریتم هوشمند سیستم بیت‌کوین انجام می‌شود. البته سایت‌های زیادی هستند که سرویس‌هایی به این شکل راه‌اندازی کرده‌اند که هر کدام از آن‌ها هم به طریقی این بلاک‌ها را پردازش می‌کنند. گروهی از این سایت‌ها فقط و فقط از قدرت کارت گرافیک شما برای پردازش استفاده می‌کنند و بعضی‌ها هم از پردازنده شما.

شما برای پردازش لازم نیست که حتی پشت کامپیوتر خود باشید، فقط کافی است که کامپیوتر خود را روشن بگذارید و به اینترنت هم متصل باشد تا داده‌های مورد نیاز توسط کامپیوتر شما پردازش شده و بطور خودکار ارسال شود. در نتیجه شما هم مقداری جایزه بدست خواهید آورد. این دقیقا مثل این است که شما کامپیوتر خود را به کسی اجاره دهید و در ازای هر ساعت مبلغی دریافت کنید. هرچه این کامپیوتر قوی‌تر باشد، مبلغ اجاره! بیشتر می‌شود.

در این سیستم قدرت هر کامپیوتر را با مقیاسی به نام هش نشان می‌دهند، هر چقدر این عدد بالاتر باشد، نشان دهنده قدرت پردازشی بیشتر است. البته اگر بخواهید به این روش صاحب بیت‌کوین شوید، زمان بسیار زیادی را باید صرف بدست آوردن آن بکنید که با احتصاب هزینه برق و اینترنت و ... برای شما منفعتی ندارد مگر اینکه از سیستم‌های بسیار قوی یا کامپیوترهایی که به همین منظور ساخته شده‌اند، استفاده کنید.

طبق آمار یکی از بزرگترین شبکه محاسبات توزیع شده در جهان با بیش از 65 تراهش بر ثانیه یا terahashes/s است. می‌توان گفت که در این شبکه مالی جنگ بر سر داشتن قوی‌ترین کامپیوتر برای بیشترین پاداش است.

البته روش‌های دیگری مانند سایت‌های تبلیغاتی برای درآمد بیت‌کوینی هم وجود دارند که در حال فعالیت هستند

لایت‌کوین چیست؟

لایت‌کوین(Litecoin) هم نوعی ارز مجازی تقریبا شناخته شده است که تولید آن بسیار راحت‌تر می‌باشد و همچنین مقدار بیشتری از آن در بازار وجود دارد. به این ترتیب اگر بیت‌کوین را طلا در نظر بگیریم می‌توانیم به لایت‌کوین لقب نقره بدهیم. در واقع، زمانی که تولید بیت‌کوین در مقدار ۲۱ میلیون متوقف شود، ۸۴ میلیون لایت‌کوین تولید خواهد شد. همچنین معاملات لایت‌کوین تنها به ۲٫۵ دقیقه زمان احتیاج دارد در حالی که بیت‌کوین برای کامل‌کردن فرآیند معامله بیش از ۱۰ دقیقه زمان می‌گیرد. تفاوت اصلی آن با بیت‌کوین در میزان امنیت آن است. به دلیل استفاده از تکنیک‌های خاص رمزنگاری، میزان امنیت لایت‌کوین نسبت به بیت‌کوین بیشتر است و در واقع به دلیل میزان بالای حافظه درگیر در آن، هک‌کردن و ایجاد اختلال در لایت‌کوین بسیار دشوار و پرهزینه است. در مقایسه با وضعیت بیت‌کوین، لایت‌کوین در دوران جنینی قرار دارد. ارزش هر لایت‌کوین طی چند ماه اخیر از ۹ دلار به ۴۸ دلار آمریکا رسیده است. این در صورتی است که قیمت بیت‌کوین در 2 دسامبر برای اولین بار به بیش از ۱۰۰۰ دلار آمریکا رسید.

آیا بیت‌کوین خریداری کنم یا نه؟

شاید شما فکر کنید با توجه به این توصیفات، خریدن و نگه داشتن بیت‌کوین یا بدست آورن آن، راه بسیار خوبی برای بدست آورن پول واقعی! است. اما باید بگوییم که صرف با ارزش بودن آن در امروز، دلیلی برای پشتوانه فردای آن نیست. ارزش بیت‌کوین بشدت بی‌ثبات و بی‌اعتماد است. چه بسا تجربه تلخ شرکت‌های هرمی برای بعضی‌ها تجربه‌ای شده باشد تا بدانند که براحتی نمی‌توانند ثروتمند شد یا اگر هم پولی بدست بیاید، مصداق جمله "باد آورده را باد می‌برد" خواهد شد. البته هدف ما آشنایی شما با این مقوله بود نه تصمیم به جای شما. جواب این سوال مربوط به خود شماست. اما اگر از بنده بپرسید، من خودم دوست دارم برای پولی که بدست می‌آورم زحمت کشیده باشم تا با خیال راحت و با لذت تمام آن‌را مصرف کنم.

منبع: مقالات پراکنده بر روی اینترنت