قابلیت اطمینان و کارآیی

ویندوز XP و ویندوز 2000 هر دو از لحاظ قابلیت اطمینان دستاوردهای بزرگی را در مقایسه با نسخه‌های قبلی ویندوز 9x و ME ارائه نمودند. هر چند که کارآیی ویندوز – که زمان‌های startup و shutdown، سرعت بارگذاری برنامه‌ها، و crispness اجرای پنجره‌ها، منوها، و اپلت‌ها را شامل می‌شود – هرگز به شکلی محسوس افزایش نیافته است. مایکروسافت سعی نموده مدعی پیشرفت‌های کارآیی در هر نسخه جدید ویندوز باشد، اما در دنیای واقعی، اغلب ما هرگز شاهد چنین پیشرفت‌هایی نبوده‌ایم. در واقع، شما می‌توانید حالتی را به وجود آورید که ویندوز 98 در برخی آیتم‌ها (نه زمان startup) سریع‌تر از ویندوز 2000 ظاهر شود.

مایکروسافت مجددا یک بار دیگر در این وضعیت قرار گرفته، یعنی ادعای پیشرفت‌های قابلیت اطمینان کارآیی برای ویستا. اما آن دلیل محکمی برای این ادعاها ارائه نکرده است. بر طبق گفته Jim Allchin، نائب رئیس گروه پلاتفرم ویندوز، ”هیچ شکی نیست که ویندوز ویستا قابل اعتمادتر از هر نسخه‌ای از ویندوز است که تا به حال عرضه شده.“ او بر تست جامعی که مایکروسافت انجام داده تاکید می‌نماید (و آن تعداد بسیار بیشتری بتای عمومی در مقایسه با نسخه‌های قبلی ویندوز عرضه نموده است). Allchin همچنین به تست فشار خودکاری اشاره می‌کند که در مقایسه با تست نسخه‌های قبلی ویندوز دو برابر سخت‌تر بوده است.

سوال این است که، میلیون‌ها کاربر ویندوز که همه نسخه‌های آن را تجربه کرده‌اند خریدار آن هستند؟ نظر منتقدان این است: شش ماه استفاده، نصب و uninstall کردن برنامه‌های کاربردی ویندوز و وب – به طور خلاصه، زندگی با نسخه تمام شده سیستم عامل جدید -- لازم است تا واقعا مشخص آیا ویستا سریع‌تر است. حرف هیچ کس دیگری را که می‌گوید چیز دیگری می‌داند باور نکنید. این تنها تستی است که قابل قبول است.

چیزی که ما می‌توانیم بگوییم این است: هنگامی که ویستا بر روی یک ماشین نصب شد که کاملا رابط Aero را پشتیبانی می‌کرد، این سیستم عامل فایل‌ها، فولدرها، منوها و پنجره‌ها را سریع‌تر از نسخه‌های قبلی خود می‌گشود. کارآیی بارگذاری برنامه به نظر بهبود یافته است (به خصوص در گشودن‌های بعدی در یک جلسه)، اگر آنی نباشد. زمان shutdown ویندوز (نه Sleep) نیز به میزان قابل ملاحظه‌ای سریع‌تر شده، اما آیا شش ماه دیگر هم وضعیت به همین صورت خواهد بود؟ به نظر نمی‌رسد زمان بوت سرد ویندوز بهبودی یافته باشد.

بر اساس شواهد تجربی ما که از استفاده گسترده از ویستا تا الان استنباط می‌شود ما با Allchin موافقیم. چرا که ویندوز ویستا بتا 2 بسیار با ثبات‌تر از ویندوز 2000 و XP است، و حداقل به با ثباتی ویندوز سرور 2003، که هسته آن مبتنی بر این نسخه است.

یک پیشرفت کارآیی صریح در عمل مزایای قابلیت اطمینان را نیز به دنبال دارد. کارکرد جدید مایکروسافت تحت عنوان Sleep در واقع بر روی اغلب PC ها کار می‌کند و سرعت آن بالا است (برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد Sleep به قسمت مدیریت Power مراجعه نمایید).

چیز دیگری که تا کنون در نتایج تست‌ها مبهم است این است که آیا دستاورد محسوسی در کارآیی دو تکنیک تسریع بارگذاری برنامه یعنی SuperFetch و ReadyBoost وجود دارد. SuperFetch یک ارتقاء در قابلیت‌های پیش-واکشی نسخه‌های قبلی ویندوز است. آن tabهای دقیقی را بر روی برنامه‌هایی که اغلب استفاده می‌کنید نگهداری می‌کند، و آنها را درون حافظه پیش-بارگذاری می‌نماید. SuperFetch آگاه از زمان است، و حتی قادر به تشخیص برنامه‌های اجرا شده در روزهای کاری هفته و روزهای تعطیل آخر هفته است. هدف، تسریع زمان‌های start-up برای برنامه‌هایی است که اغلب مورد استفاده قرار می‌دهید. ReadyBoost یک حافظه به SuperFetch می‌افزاید، آن این کار را با استفاده از کلیدهای USB 2.0 یا سایر حافظه مبتنی بر فلاش (مانند کارت‌های SD یا CF) تامین شده از سوی کاربر انجام می‌دهد.

این دو ویژگی ممکن است جذاب‌تر از آنچه که هستند به نظر آیند. تا الان، ما تفاوت اندکی در استفاده از این ابزارها مشاهده کرده‌ایم. اما اگر شما به صورت مکرر اتوکد یا فتوشاپ را اجرا کنید، آن ممکن است محسوس‌تر باشد.

ما ناچاریم به انتظار بمانیم تا ببینیم که واقعیت چیست، اما حداقل یک احتمال خوب وجود دارد که مایکروسافت در برخی از جنبه‌های ادعاهای خود در مورد کارآیی و قابلیت اطمینان ویستا درست گفته باشد. یکی از نکات قابل توجه در مورد کارآیی Windows System Registry است، که در بین سایر آیتم‌ها، از سوی هر برنامه‌ای که شما نصب می‌کنید مورد ویرایش قرار می‌گیرد، که این امر آن را مستعد نقص و خرابی می‌کند.

مایکروسافت تا حد زیادی به دلایل امنیتی و سازگاری برنامه‌ها اقدام به ارائه یک تکنیک مجازی‌سازی Registry نموده است که دسترسی برنامه‌های در حال نصب را به Registry محدود می‌سازد اما این گونه وانمود می‌کند که آنها واقعا Registry را ویرایش کرده‌اند.

پشت صحنه

علاوه بر تغییرات آشکار دیگر، ویستا در بر دارنده تعدادی تغییر پشت صحنه است. که برخی از آنها مفیدند و بقیه نه چندان.

معیار جدید ضد سرقت مایکروسافت: SPP

یکی از بحث‌انگیزترین تغییرات پشت صحنه در ویستا سیستم جدید ضد سرقت آن است، که Software Protection Platform (SPP) نامیده می‌شود. به طور خلاصه، اگر سیستم شما فکر کند که کپی ویستای شما معتبر نیست، هشدارهای بی شماری را ارسال می‌کند و یک مهلت محدود را برای رفع این مسئله در اختیار شما قرار می‌دهد. در انتهای این مهلت، سیستم شما به حالت کارکرد کاهش یافته (RFM) وارد می‌شود، که در آن هر چیزی به جز مرورگر وب شما از کار می‌افتد.

نظر ما در مورد SPP: مایکروسافت واقعا اهمیت نمی‌دهد که درصدی از مشتریانی که SPP نصب‌های ویندوزشان سرقتی تشخیص داده می‌شود ممکن است نادرست تشخیص داده شده باشند. این افراد هیچ منبعی ندارند مگر تماس با شماره تلفن پشتیبانی WPA مایکروسافت، و آنها ممکن است گوش شنوایی نیابند. همه ما می‌دانیم که نرم‌افزار کامل نیست. همچنان سیاست مایکروسافت در مورد چگونگی برخورد با این نقصان راهکاری ندارد.

گروه بزرگتری از افرادی که از سوی SPP به دام افتاده‌اند، در واقع ممکن است کپی‌های مسروقه‌ای از ویندوز را داشته باشند بدون آن که از کار خود آگاه باشند. سه سناریوی معمول این‌ها هستند: خرید ویستا از یک خرده فروش بی‌پروای آن‌لاین، خریداری آن از یک سازنده OEM PC که مجوزهای محصول را مورد استفاده مجدد قرار می‌دهد، و تحویل دادن سیستم حاوی ویستای خود به یک تعمیرکار که ویندوز ویستا را با ID محصول خود نه ID محصول شما مجددا نصب نماید.

در این سناریوها هیچ ارفاقی به کاربر نهایی نمی‌شود. شما ممکن است یک ID محصول معتبر را برای کپی ویندوز خود داشته باشید، اما باید خودتان قادر به تعیین آن باشید. و در اغلب این سناریوها، ID محصول شما ممکن است در واقع سرقت شده باشد. شما ویستا را با نیت خوب خریداری نموده‌اید – و مایکروسافت شما را تحت تعقیب قرار می‌دهد، نه شخصی را که مرتکب سرقت شده است.

از دیدگاه مایکروسافت، هدف قرار دادن کاربر نهایی مانع از سرقت‌ها خواهد شد – و به مشتریان ویستا خواهد آموخت که در مورد شخصی که از آن خرید می‌کنند محتاط‌تر باشند. اما آیا تاثیر منفی این امر بر روی مشتریان کم اهمیت‌تر از درآمد بیشتری است که عاید مایکروسافت خواهد شد؟

مدیریت انرژی

مایکروسافت مدیریت انرژی را در ویندوز ویستا مورد تجدید نظر قرار داده است. مایکروسافت مدعی است که حالت جدید Sleep در ویستا نرخ ادامه (resume) سریع حالت Standby ویندوز XP را با حفاظت داده و مصرف پایین انرژی حالت Hibernate در XP ترکیب می‌نماید. چنان که Hibernate عمل می‌کرد، آن محتویات حافظه سیستم و همچنین وضعیت حافظه را برای یک دوره زمانی را در هارد دیسک نگهداری می‌کند، و سپس تحت امر شارژ باتری یا تنظیمات به صورت خودکار وارد حالت Hibernate می‌شود.

مایکروسافت این گذار به hibernation را Hybrid Sleep می‌نامد. با بالا نگه داشتن حافظه حداقل برای اجرای کوتاه، Sleep یک رفتار ادامه سریع‌تر را تسهیل می‌کند – آن تقریبا به صورت آنی وارد حالت فعال می‌شود، تقریبا در عرض یک ثانیه. متاسفانه، Hybrid Sleep در تمامی پلان‌های انرژی بر روی لپ‌تاپ‌ها غیر فعال است و Hibernate به گونه‌ای تنظیم شده که تنها پس از 18 ساعت فعال شود. این بدان معنی است که شارژ باتری شما سریع‌تر از حد انتظارتان تخلیه می‌شود.

نکته: شما می‌توانید پیش‌فرض‌ها را برای Hybrid Sleep و Hibernate تغییر دهید تا عمر باتری لپ‌تاپ خود را طولانی کنید. آیکون انرژی را کلیک کنید، سپس More power options>Change when the computer sleeps>Change advanced power settings را برگزینید. در قسمت Sleep، تنظیمات خود برای Allow hybrid sleep و Hibernate after را برگزینید.

ذخیره‌سازی

در پشت پرده، اقدامات جدید خوبی در رابطه با ذخیره‌سازی صورت گرفته است. سیستم فایل جدید ویستا، Transactional NTFS، جامعیت داده را حفظ می‌کند و خرابی فایل را متوقف می‌سازد، حتی اگر یک برنامه در زمان ذخیره‌سازی داده crash شود. پشتیبانی بومی هارد دیسک‌های ترکیی (H-HDD)، که مایکروسافت آنها را ReadyDrive می‌نامد، دستاورد فوری نخواهد داشت اما اگر مایکروسافت بر این عقیده باشد در نهایت از سوی دارندگان لپ‌تاپ مورد استقبال قرار خواهد گرفت. بر طبق ادعاهای مایکروسافت، درایوهای ترکیبی startup را سریع‌تر کرده و ادامه از hibernation را تسریع می‌بخشند، و ReadyDrive میزان زمانی که یک درایو ترکیبی خواهد چرخید را به حداقل می‌رساند. این باید موجب صرفه‌جویی در استفاده از باتری شود و عمر هارد دیسک را افزایش دهد. هر چند که چندان مشخص نیست که آیا سایر ویژگی‌های جدید ذخیره‌سازی از قبیل اولویت‌بندی I/O و Volume Shrink منافعی را در پی خواهند داشت.

داده‌ی پیکربندی بوت

یکی از تغییرات فراوان ویستا که چندان شناخته شده نیستند بازنگری گزینه‌های بوت چند سیستم عاملی است. تا کنون هنگامی که شما نسخه‌های بعدی ویندوز را در volumeهای جدید بر روی یک کامپیوتر واحد نصب می‌کردید آن به صورت خودکار قادر به تنظیم گزینه‌های بوت چند گانه بود. بنابراین شما می‌توانید ویندوز 98 را بر روی درایو C:، ویندوز 2000 را بر روی درایو D:، و ویندوز XP را بر روی درایو E: نصب نمایید. هنگامی که شما این کار را انجام دادید، یک منوی مبتنی بر کاراکتر در زمان بوت باز می‌شود و امکان انتخاب سیستم عامل مورد نظرتان را برای اجرا فراهم می‌کند. همچنین در این نسخه‌های ویندوز یک ابزار تنظیمات وجود دارد که به شما اجازه می‌دهد OS پیش‌فرض (و یک سری کنترل‌ها برای منوی بوت که بیشتر جنبه‌ی تزئینی دارند) را برای بوت شدن انتخاب کنید.

تا قبل از ویستا، این اطلاعات ویستا درون یک فایل متنی ساده به نام boot.ini ذخیره می‌شد. ویستا همه اینها را تغییر داده است. هر چند که نتیجه نهایی به همان صورت عمل می‌کند، ویندوز ویستا اطلاعات بوت را درون یک مخزن ایمن‌تر Boot Configuration Data (BCD) ذخیره می‌نماید، که داده راه‌اندازی سیستم Extensible Firmware Interface (EFI) را بهتر پشتیبانی می‌کند.

درون خصوصیات سیستم در ویستا، در پنجره Startup and Recovery (همانند XP و برخی نسخه‌های قبلی ویندوز)، کنترل‌های اساسی برای انتخاب سیستم عامل پیش‌فرض وجود دارد. اما توجه به این نکته اهمیت دارد که Vista BCD جایگزین فایل boot.ini و Bootmgr موجود در XP شده است. شما نمی‌توانید شیوه بوت شدن ویستا از boot.ini را کنترل نمایید. برای مثال، اگر شما ویندوز XP را به نحوی تنظیم کنید که به صورت پیش‌فرض به ویستا بوت شود، و سپس پارتیشن ویندوز ویستای خود را حذف نمایید، می‌توانید در یک وضعیت Catch-22 به این امر پایان دهید. چرا؟ زیرا ویستا داده‌های BCD را درون یک فولدر به نام boot که در دایرکتوری ریشه درایو سیستمی شما نصب شده است نگهداری می‌کند. BCD به تلاش خود در جهت بارگذاری ویستا ادامه خواهد داد، و ممکن است هرگز به شما اجازه دسترسی به XP یا سایر نصب‌های قبلی ویندوز را ندهد.

شما چگونه می‌توانید BCD را ویرایش کنید؟ در ویستا یک ابزار کمکی خط فرمان به نام BCDEdit.exe وجود دارد که این کار را انجام می‌دهد. BCD بسیار قدرتمندتر از Bootmgr موجود در XP است، از این رو چیزهای فراوان دیگری وجود دارد که شما می‌توانید با آن انجام دهید. اما درک BCDEdit و استفاده از آن دشوار است. و قواعدی که داده‌های بوت را درون BCD مدیریت می‌کنند پیچیده‌تر از انتظار شما هستند.

به عنوان بخشی از تلاش‌های صورت گرفته در راه تست بتا، یک ابزار کمکی مجانی به نام VistaBootPro توسعه داده شد، که یک رابط گرافیکی را برای مدیریت مخزن BCD فراهم می‌سازد. استفاده از آن بسیار ساده‌تر از ویرایشگر خط فرمان است.

اما افرادی که معمولا ویستا را در یک پارتیشن دیگر نصب می‌کنند همچنان در هنگام حذف ویستا از یک پارتیشن نیازمند کمک هستند. مشکل، دایرکتوری بوت BCD بر روی درایو سیستمی است. آن توسط مجوزهای فایل و فولدر اضافی محافظت می‌شود. حذف این فولدر می‌تواند یک مشکل آشکار باشد. اگر شما درک درستی از مجوزهای فایل در ویستا دارید، یک راه پیچیده برای به دست آوردن مالکیت فولدر بوت ویستا و سپس حذف آن وجود دارد. VistaBootPro این جادو را در نسخه‌های قبلی انجام داده است، اما این کارکرد از نسخه 3.1 به بعد وجود دارد.

نکته: اما یک راه ساده برای حل این مسئله وجود دارد. بر روی DVD نصب ویستا یک فولدر به نام Boot وجود دارد که حاوی یک فایل به نام bootsect.exe است. با استفاده از Command Prompt، به این دایرکتوری بروید و این دستور را برای دستیابی به اطلاعات مفصل در مورد چگونگی استفاده از این ابزار تایپ کنید:

bootsect /help

در تست‌های انجام شده با ویندوز XP (نصب شده بر روی درایو C:) و ویندوز ویستا، این دستور مجوزهای فایل موجود در فولدر بوت BCD را ارائه می‌نماید:

bootsect /nt52 c:

(توجه: c: را با حرف درایوی که فولدر بوت بر روی آن نصب شده است جایگزین کنید.)

پس از اجرای این دستور، شما باید قادر به انتخاب و حذف فولدر بوت BCD در Windows Explorer باشید.