سلام.

واو و یاء وقتی در کلام خونده میشند که جز حروف اصلی کلمه باشند. (یعنی همون حروف عله) چون جز ریشه کلمه هستن.(حروف عله حروف" واو " و "یاء " و " الف منقلب" هستن که جزء حروف اصلی کلمه هستن مثل: وهب-که مثال واوی هست و مثل بَیع که مثال یایی هست و مثل دعا که مثال الفی هست)
ولی اون واو و یاء که خونده نمیشند جزء حروف والی هستند که از اجزاء اصلی کلمه نیستن و خودش قواعد خاصی داره . برای مثال " واو " و " یاء " پایه و کسری همزه و حروف مدی میشن برای قرائت .

حروف ناخوانا هم دو دسته هستند. 1-حروفی که همیشه ناخوانا هستن . 2 - حروفی که بعضی وقت ها ناخوانا هستن.

حروفی که همیشه ناخوانا هستن:
1- پایه و کرسی همزه باشن.
2-پایه و کرسی الف مدی باشن.
3-الف جمع باشن.مثل : نصروا
4-واو مدی در شش کلمه ( اولی- اولوا-اولات-اولاء-اولئک- ساوریکم) که خونده میشن: اُلی- اُلُوا- اُلات-اُلاء- اُلئک-ساُریکم.( این 6 کلمه رو باید به خاطر بسپارین چون قاعده ی خاصی ندارن)


حروفی که بعصی وقت ها ناخوانا میشن:
همزه وصل در وسط کلام.
حروف مدی نزد همزه وصل.
لام (ال) تعریف نزد حروف شمسی.

..........................................

من توصیه میکنم یه کتاب تجوید که همه جا موجوده رو مطالعه کنید.