یوگا و درمان سردرد
بسیاری از بیماران مبتلا به سردرد پس از مراجعه به پزشكان متعدد و مصرف داروهای گوناگون و شكست تمامی روش های درمانی موجود دچار افسردگی می شوند. اغلب این افراد، نیمه شب با دردی كه تیر می كشد در ناحیه گردن خود از خواب بر می خیزند و اندكی بعد، دچار سردردی شدید و ضربان دار می شوند. این افراد به پزشكان گوناگون ازجمله متخصصان نورولوژی (داخلی اعصاب) مراجعه می كنند و روش های درمانی گوناگونی مانند: بهره گیری از داروهای شل كننده عضلانی، داروهای ضد افسردگی، داروهای مسكن و حتی استفاده از كپسول اكسیژن را می آزمایند. اما، هیچ یك از این روش های درمانی در تسكین دراز مدت درد آنان موثر نیست و اغلب تنها عوارض جانبی این داروها از جمله خواب آلودگی برایشان باقی می ماند.
به عقیده برخی دانشمندان 75 درصد موارد سردرد از گرفتگی های عضلات خلف گردن، به ویژه، ماهیچه ای موسوم به سمی اسپینالیس كپیتیس Semispinalis Capitis ناشی می شوند. این گرفتگی ها اغلب بر اثر وضعیت های نا مناسب بدن در هنگام كارهای روزمره ایجاد می شوند.
به عقیده گروهی از دانشمندان علوم پزشكی، سردرد تنها به گونه انسان اختصاص دارد و در هیچ یك از جانوران دیده نمی شود. انسان همواره می بایست سر خود را در وضعیت مستقیم و رو به بالا نگاه دارد. انسان برای بسته نگاه داشتن دهان و راست گرفتن سر خود از ماهیچه هایی موسوم به تمپورالیس و سمی اسپینالیس كپیتیس بهره می گیرد. این ماهیچه ها را می توان در واقع ماهیچه های سردرد نامید. چرا كه سردرد در واقع از خستگی همین عضلات ناشی می شود. درد ناشی از انقباضات نابجای این عضلات بر اثر قرار گرفتن در وضعیت های بدنی نامناسب به نقاط دیگری از بدن نیز انتشار می یابد. مثلاً، می توان از انتشار درد ناحیه گردن به پشت چشم اشاره كرد. انقباض نابجای ماهیچه های مذكور با علایم دیگری از جمله: حالت تهوع ، خستگی عمومی بدن، ناتوانی در تمركز فكر و ناهنجاری های بینایی نیز همراه خواهد بود.
گودی شانه ها و انحنای بیش از حد بخش فوقانی پشت و تمایل سر به سمت جلو در برخی افراد باعث انقباض مزمن ماهیچه های سردرد می شود. هر اندازه سر جلوتر از تنه قرار گیرد فشار وارد بر این ماهیچه ها بیشتر خواهد بود. این فشار بیش از حد باعث خستگی مفرط و گرفتگی ماهیچه ها خواهد شد. از این رو، برای تسكین سردرد ناشی از این گرفتگی های عضلانی، می بایست این ماهیچه ها را كشش دهیم. برای این كار می بایست قفسه سینه را رو به جلو باز كنیم و شانه ها را به عقب و پایین بكشیم و سر را در خط میانه و مستقیم نگه داریم.
اگر از بدن خود آگاهی داشته باشیم می توانیم به محض شروع نخستین نشانه های سردرد از آن مطلع شویم و از بروز آن در مراحل اولیه پیشگیری كنیم. نخستین نشانه های بروز سردرد، با سفت شدن عضلات شانه و گردن (Semispinalis capitis & Trapezius) آشكار می شوند. این انقباضات خسته كننده ماهیچه های مذكور به كاهش جریان خون عروق جمجمه می انجامند. انقباض این ماهیچه ها از طریق یك بازتاب عصبی ویژه فعالیت اعصاب سمپاتیك (بخشی از سلسله اعصاب نباتی بدن كه در جریان استرس فعال می شوند) را افزایش می دهد و خون از بافت های اطراف به سوی ماهیچه ها سرازیر می شود. از این رو، در صورتی كه انقباض ماهیچه پایان نپذیرد و عضله رها نشود، افزایش فشار داخل ماهیچه مانع رسیدن اكسیژن خون به سلول های نیازمند اكسیژن در درون عضله خواهد شد. اگر این حلقه معیوب همچنان ادامه یابد نوعی ماده شیمیایی در خون آزاد می شود كه عروق ناحیه جمجمه را به انبساط اجباری وادار می كند و سردرد به صورت ناگهانی شدت می یابد. كه این حالت را میگرن می نامند. به عقیده دانشمندان اغلب موارد، سردرد میگرنی ناشی از فعالیت همین بازتاب حفاظتی به منظور پیشگیری از مرگ سلول های عضلانی بر اثر نبودن جریان خون كافی است.
سردرد شدید، حالت تهوع و حساسیت به نور، بیماران مبتلا به میگرن را به ناچار به گوشه ای ساكت و تاریك برای استراحت می راند. در این حالت، بیمار می بایست در جایی ساكت و تاریك روی زمین دراز بكشد و از هرگونه فعالیت و تحریك پرهیز كند. در این حالت، فرد می بایست به خواب عمیقی كه در آن امواج مغزی نوع دلتا تولید شوند، فرو رود تا بدن وی به حالت استراحت مطلق برسد و عضلات گرفته رها شوند و جریان خون طبیعی به ماهیچه ها بار دیگر برقرار شود. در مرحله خواب عمیق نوع دلتا، تمامی عضلات بدن به طور كامل رها می شوند و مواد غذایی مورد نیاز به درون ماهیچه ها راه می یابد. افرادی كه از خواب كافی برخوردار نیستند یا ناگهان از خواب بر می خیزند برای استراحت ماهیچه های خود وقت كافی ندارند.
با توجه به مطالب بالا، بدیهی است كه چگونگی نشستن، راه رفتن و كاركردن ما در بروز سردرد نقش موثری خواهد داشت. ناگفته پیداست كارمندی كه بخش عمده ای از روز خود را به نشستن پشت میز رایانه می گذراند بسیار مستعد ابتلا به گرفتگی های ماهیچه ای خواهد بود. اغلب، افراد صفحه نمایشگر رایانه خود را به گونه ای تنظیم می كنند كه برای دیدن آن ناگزیرند سرشان را به جلو خم و به گردن خود فشار بیش از حد وارد كنند. در اینجا، قرار دادن صفحه نمایشگر در سطحی پایین تر نسبت به چشم، به كاهش فشار وارد بر گردن كمك خواهد كرد. همچنین، كار نشسته باعث شلی ماهیچه های شكم می شود و این امر، به نوبه خود، فرد را از قرار دادن ستون فقرات در وضعیت خنثی ناتوان
می كند. برای پیشگیری از بروز سردرد هم چنین توجه به وضعیت خوابیدن نیز بسیار ضروری است. انتخاب بالش مناسب، پرهیز از خوابیدن روی بازو یا دست به جا‌ی بالش و نیز خودداری از دراز كشیدن روی شكم و چرخاندن سر اهمیت فراوانی دارد.
با وجودی كه اكثریت موارد سردرد، همان گونه كه یادآور شدیم از تنش های ماهیچه ای ناشی می شوند، مراجعه به پزشك در تمامی موارد سردرد به منظور كنارگذاشتن احتمال بیماری های وخیمی مانند تومورهای مغزی و یا موارد شایع تری مانند عفونت سینوس ها و حساسیت های غذایی ضروری است.
افزون بر وضعیت قرار گرفتن بدن چگونگی تنفس نیز در پیدایش سردرد موثر است. تنفس های عمیق شكمی به رهایی انقباضات نیمه فوقانی تنه كمك خواهد كرد.
برخی از پژوهشگران علوم پزشكی، بر این باورند كه افراد مبتلا به سردرد اغلب در سرشان زندگی می كنند و به تنه خود هیچ توجهی ندارند. این دانشمندان به بیماران مبتلا به سردرد توصیه می كنند كه میان جنبه های ذهنی و جسمی زندگی خود تعادلی منطقی برقرار كنند.
بر پایه پژوهش های پروفسور ریچارد میلر تمرین های تنفسی پرانایاما، در پیشگیری از بروز سردرد و درمان آن بسیار مؤثراند.
بسیاری از تمرین های پرانایاما برای افراد مبتلا به انواع مختلف سردرد مؤثراند. برای درمان سردرد در هر بیمار نوع ویژه ای از تمرین های پرانایاما داده می شود. اولین و ساده ترین تمرین توجه به دم و بازدم است.
هر یك از تمرین های پرانایاما بر اساس اثر آن بر میزان انرژی جسمی و ذهنی فرد تقسیم بندی می شود. مثلاً، تنفس سیتالی Sitali تركیبی است از یك بازدم طولانی از مجرای سمت چپ بینی همراه با دم خنك كننده از طریق زبان لوله شده یا لب های باز و حركات آرامش بخش سر.
تمرین تنفسی دیگری كه برای اغلب افراد مبتلا به سردردهای تنشی توصیه می شود، نادی شودان (Nadi Shodhana)ا است. افراد مبتلا به سردرد می توانند تنفس نادی شودان را در حالت شاواسانا نیز انجام دهند. به این صورت كه در حالت دراز كش بالشی زیر قفسه سینه و بازوهایشان در طرفین قرار دهند. در این صورت، می توان دم و بازدم را به طور متناوب از سمت راست و چپ بینی انجام داد، بدون آنكه نیازی به مسدود كردن مجرای بینی با انگشت وجود داشته باشد.
برخی افراد به دلیل ویژگی های ژنی یا شرایط دوران كودكی خود استعداد بیشتری برای ابتلا به گرفتگی های عضلانی، به ویژه در نواحی سر، گردن، پشت و ماهیچه های چشم از خود نشان می دهند. بدیهی است كه رها سازی تنش های روحی در این افراد بخش عمده ای از درمان سردرد را به خود اختصاص می دهد كه بدون توجه به آن همواره با عود سردرد رو به رو خواهیم شد. از این روی رهاسازی تنش های جسمی و روحی با كمك آسانا و پرانایاما جزءِ اساسی درمان این گروه از مبتلایان به سردرد خواهد بود.
نظر شما در مورد این آموزش |
English
العربی
Swedish
François