English
العربی
Swedish
François
اگر شما مدرس هستید و قصد دارید درس «سیستم‌های خبره» را تدریس کنید، احتمالاً متوجه خواهید شد که ابزارهای آموزش عملی سیستم‌های خبره خیلی کم هستند و اگر هم باشند، خیلی قدیمی‌اند!
به هر حال، من خودم از دو ابزار استفاده می‌کنم که می‌خواهم معرفی کنم:
۱- ابزار آنلاین ES-Builder Web:
ES-Builder قبلاً به صورت یک نرم‌افزار دسکتاپ ارائه می‌شد اما مدتی هست که فقط نسخه آنلاین دارد. (ES مخفف Expert Systems و به معنی سیستم‌های خبره است)
سایت رسمی آن: http://mcgoo.com.au/esbuilder
در این سایت با کلیک روی Create a New Login یک اکانت بسازید و شروع به ساخت یک سیستم خبره کنید.
هر چند کار با آن واقعاً ساده است اما شاید برای شروع نیاز به آموزش داشته باشید. من یک مجموعه کوتاه ویدئویی (انگلیسی) که در سه قسمت ارائه شده است را در این پوشه Share کرده‌ام که می‌توانید دانلود کنید:
http://yourl.ir/expert-system-share
می‌توانید از دانشجوها بخواهید یک سیستم خبره برای کارهای مختلف بسازند و لینک آن‌را برای شما بفرستند. مثلاً یکی از دانشجویان ما یک سیستم خبره برای انتخاب سخت‌افزار متناسب با نیاز کاربر ساخته است. (روی لینک کلیک و مراحل را طی کنید تا این سیستم خبره به شما بگوید که چه سخت‌افزارهایی مناسب شما است؛ تنها مشکلی که این ابزار دارد این است که فارسی را پشتیبانی نمی‌کند و دانشجویان مجبورند به صورت فینگلیش بنویسند)
برخی موضوعات که می‌توانید برای ساخت سیستم خبره متناسب با علایق و مهارت‌های دانشجویان پیشنهاد دهید:
- یک سیستم خبره برای تصمیم‌گیری در مورد دوره‌های شبکه که کاربر ممکن است نیاز داشته باشد. (مثلاً MCITP یا CCNA یا...؟)
- یک سیستم خبره برای تصمیم‌گیری در مورد زبان برنامه‌نویسی که کاربر ممکن است نیاز داشته باشد. (مثلاً تحت وب یا دسکتاپ یا موبایل؟ بعد در هر شاخه، کدام زبان؟)
- یک سیستم خبره برای تصمیم‌گیری در مورد سیستم کامپیوتری مورد نیاز
- یک سیستم خبره برای تصمیم‌گیری در مورد گوشی مورد نیاز کاربر
- یک سیستم خبره برای تصمیم‌گیری در مورد ورزش مورد علاقه کاربر
- ...
۲- نرم‌افزار CLIPS
این نرم‌افزار هم از آن نرم‌افزارهای قدیمی است اما اگر بتوانید خوب به دانشجو منتقل کنید، خیلی زبان کدنویسی جالبی دارد و می‌شود کارهای جالبی با آن انجام داد.
برخی از ویژگی‌های نرم‌افزار کلیپس به شرح زیر است:
- از سر نام‌های عبارت C Language Implementation Production System گرفته شده است.
- برای اولین بار توسط NASA در واحد فناوری نرم‌افزار Software Technology Branch تولید شده است.
- این نرم‌افزار رایگان بوده و در حال حاضر نسخه 6.3 آن موجود می باشد.
- این نرم‌افزار بر روی سیستم‌عامل‌های متفاوت مانند ویندوز، لینوکس، مک نصب می‌گردد.
- این نرم‌افزار با استفاده از زبان C ساخته شده است.
- این نرم‌افزار چندکاره می‌باشد یعنی می‌توانید به صورت مدل‌های زیر با آن برنامه‌نویسی کنید:
- 1- بر مبنای قواعد (Rule-based)
- 2- بر مبنای شیئ‌گرایی (Object-oriented)
- 3- بر مبنای روال‌ها (Procedural Programming)
- نرم افزار کلیپس فقط قواعد زنجیره‌ای پیشرو را پشتیبانی می‌کند.
دانلود و آموزش CLIPS
در پوشه‌ای که در بالا لینک دادم اگر clips_windows_executables_630.zip را دانلود کنید، این نرم‌افزار داخل آن موجود است. یک ویدئو نیز با نام Artificial_Intelligence,_CLIPS_Programming_Language,_quick_run_thru!_Car_Diagnosis!_ACE در آن قرار داده‌ام که یک آشنایی اجمالی با این برنامه و زبان (به زبان انگلیسی) است.
کتاب‌های فارسی هم در مورد این زبان نوشته شده که پیشنهاد می‌کنم بخشی از درس سیستم‌های خبره را به آموزش این زبان اختصاص دهید: دانلود آموزش‌های فارسی CLIPS
اگر در اینترنت جستجو کنید، فایل‌های Sample با پسوند clp زیاد هستند. یکی از آن‌ها را با نام animal.clp در همان پوشه‌ی بالا برایتان قرار داده‌ام. می‌توانید آن‌را دانلود کنید و در نرم‌افزار اجرا کنید و به سؤالات پاسخ دهید و ببینید چقدر جالب، حیوانی که مد نظر می‌گیرید را تشخیص می‌دهد و نهایتاً اسم آن‌را می‌گوید! (واقعاً سیستم خبره است!)
برای اجرای فایل‌های با پسوند clp در نرم‌افزار CLIPS:
۱- از منوی File گزینه Load را کلیک کنید و فایل animal.clp را انتخاب کنید.
۲- از منوی Execution گزینه Reset را انتخاب کنید.
از منوی Execution گزینه Run را انتخاب کنید.
خواهید دید که کدها اجرا می‌شوند و سیستم خبره شروع به پرسیدن سؤال‌ها می‌کند تا به نتیجه برسد...
جزوه درسی درس سیستم‌های خبره:
برای دانلود جزوه درسی و سرفصل‌هایی که من در دانشگاه تدریس می‌کنم به آدرس زیر مراجعه نمایید:
https://st.aftab.cc/jozveh/expert_systems
در ادامه می‌توانید به شبکه‌های پتری (PN = Pettri Nets) که در مقاطع بالاتر مثل ارشد و دکترا بسیار به آن نیاز خواهند داشت اشاره کنید.
می‌توانید انواع نمایش دانش را بسط دهید. (به طور مثال درخت پارس و امثالهم)
شما هم اگر ابزاری برای آموزش بهتر درس سیستم‌های خبره می‌شناسید لطفاً معرفی نمایید.
موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
لینک کوتاه این مطلب: http://yourl.ir/es
Whisper: