مطالبي از دنياي پزشكي

h.shafiee

گوشي موبايل ( cell phone) با سرطان رابطه دارد - اين مطالعه در سطح كوچكي انجام شده و قابل استناد جهاني نيست -ولي موفقيت آميز بوده است و دلايل -كافي است - سه شنبه گذشته سازمان بهداشت جهاني به مطاله اي از سوي 31 دانشمند و از 14 كشور استناد كرد . البته مطالعه در سطح جمعيتي ( دموگرافيك) و اپيدميولوژيك بايستي در سطح بزرگتري انجام بشود تا يك علت را به يك بيماري نسبت بدهند .
سازمان بهداشت جهاني اكنون "گوشي موبايل" را از نظر ايجاد سرطان گروه بندي مي كند - و كاري را كه در رابطه با تماس جامعه با " سرب" و " كلرفروم " و اگزوز ماشين " انجام داده است - در مورد گوشي موبايل نيز -انجام خواهد داد

انتشار يكم ژولاي در مجله The Lancet

h.shafiee

دکتر مهران زارعی قنواتی چشم پزشک ایرانی در امتحانات انجمن بین المللی چشم پزشکی (ICO) موفق به کسب رتبه اول در دنیا شد و توانست جایزه ویژه انجمن جهانی با نام جایزه "دکتر پیتر واتسون" به ارزش 6 هزار دلار همراه با بورسیه گذراندن دوره تکمیلی تخصصی دریافت کند.

به گزارش وب سایت شبکه جهانی صدای آشنا به نقل از خبرگزاری مهر، امتحانات انجمن بین المللی چشم پزشکی از سال 1995 آغاز شده است و هر سال چشم پزشکان دنیا در این امتحانات به صورت یکسان و همزمان شرکت می کنند. امتحان ICO در سال 2011 با شرکت بیش از 2 هزار چشم پزشک از 111 مرکز در 65 کشور دنیا برگزار شد که دکتر زارعی در میان بیش از 2 هزار چشم پزشک از 65 کشور دنیا از جمله آمریکا و کشورهای اروپایی موفق به کسب این رتبه شده است.

در ایران نیز این امتحان هماهنگ با سایر نقاط دنیا در بیمارستان فارابی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد. به نفر اول این آزمون، جایزه دکتر پیتر واتسون اعطا می شود که این جایزه شامل یک دوره تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) در آمریکا و یا یکی از کشورهای اروپاییICO و کمک هزینه تحصیلی 6 هزار دلاری است.

دکتر مهران زارعی قنواتی متولد 1360 است و دوره پزشکی عمومی را در دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دوره تخصص چشم پزشکی را در بیمارستان خاتم الانبیاء مشهد وابسته به همان دانشگاه گذرانده است. وی برای گذارندن دوره تکمیلی تخصصی (فلوشپ) قرنیه در بیمارستان فارابی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزیده شده است و علیرغم بورسیه تحصیلی اهدایی از ICO تصمیم به گذراندن این دوره در بیمارستان فارابی را دارد.

بر اساس نامه ارسالی از سوی "دکتر دیوید تیلور" مدیر امتحانات ICO به دکتر مهران زارعی قنواتی ، امتحانات ICO امتحانی بسیار دشوار است که در سطح بالای استانداردهای بین المللی برگزار می شود. کمیته اجرایی امتحانات ICO از نفر اول امتحانات علوم پایه و بالینی با اهدای جایزه پیتر واتسون قدردانی می کند.

در ادامه این نامه آمده است : "این جایزه بسیار پر افتخار بوده و به دست آوردن آن بسیار دشوار است. کمیته اجرایی امتحانات ICO تصمیم گرفته این جایزه با ارزش را به دلیل عملکرد خیره کننده شما ( دکتر مهران زارعی قنواتی) در امتحانات ICO به شما اهدا کند."

h.shafiee

يك عكس جالب اولين شماره نظام پزشكي ايران

h.shafiee

در سه دوره اين پديده بصورت فيزيولوژيك وجود دارد - نوزادي و بلوغ و كهولت .
در دوره بلوغ بخاطر افزايش نسبي هورمون استراديول نسبت به تستوسترون است . در حدود 12-15 سالگي اغلب رخ ميدهد كه معمولا يكطرفه و غير قرينه است .
در كهولت بعلت كاهش نسبي تستوسترون است كه دراين جا معمولا دوطرفه است . اگر در ژنيكوماستي به كانسر شك كنيم بايستي سونوگرافي يا ماموگرافي انجام بشود .پس ماموگرافي انحصاري براي خانمها نمي باشد . علل طبي ژنيكوماستي :
بيماريهاي غدد : مثل هيپوتيروئيدي ( كم كاري تيروئيد ) و هيپرتيروئيدي(پركاري تيروئيد).
رژيم غذايي محدود ( مثل كسي كه اكثرا از پروتئين استفاده ميكند يا كسي كه اكثرا از چربي استفاده ميكند)
نارسايي كليه
نارسايي كبد
ضعف سيستم ايمني مثل ابتلا به ويروس ايدز( نام ويروس ايدز HIV است بهمين خاطر به افراد آلوده ميگويند HIV مثبت - اگر علايم بيماري پيدا شد ميگويند ايدز)
ژنيكوماستي بخاطر شروع فعاليت هيپوفيز در كسي كه قبلا ترشح هورموني اش از هيپوفيز قطع شده بوده است - به اين پديده ميگويند refeeding - (مثلا كسي كه در اثر خونريزي زياد هنگام زايمان دچار كاهش خونرساني به هيپوفيز شده بوده و ترشح هورموني كاهش داشته و حالا هيپوفيز دارد به حالت نرمال برميگردد ).
داروها : تعدادي از اينها عبارتند از : استروئيد ها - ماري جوانا - ديگوكسين - سايميتيدين - اسپيرينولاكتون - فني توئين - ديازپام - داروهاي ضد سرطان - داروهاي ضد قارچ - تئوفيلين - رزرپين - وراپاميل - يك گروه از ضد افسردگي ها كه بخاطر فرومل شيمياي آنها به ضد افسردگي هاي سه حلقوي معروفند - فوروزمايد .
نكته : ژنيكوماستي به سرطان تبديل نمي شود .
در درمان : اگر علتي براي آن پيدا نكرديم كه بتوانيم آن را بصورت طبي درمان كنيم - آن را جراحي ميكنيم - يعني بافت اضافه پستان را از زير پوست مي تراشند و دور ميريزند

h.shafiee

آ يا ميدانيد چه طوري بايستي شربت آنتي اسيد را خورد
لفظ آنتي اسيد بطور سنتي براي شربت ها بكار ميرود . هرچند H2بلوكر را هم ميدانيم آنتي اسيد هستند . ولي منظور از آنتي اسيد ها بطور سنتي شربت هايي هستند كه اسيد هايي كه اكنون در معده وجود دارند را خنثي ميكنند . شربت انتي اسيد هم اكنون شايعترين آنها آلمنيوم ام جي اس و شربت هيدروكسيد منيزيوم هستند .

روش مصرف شربت هاي انتي اسيد : يكساعت و سه ساعت بعد از هر وعده غذا . و يكبار هم قبل از خواب شب . جمعا هفت بار . هر سري بايد دو قاشق غذاخوري مصرف كرد .

منبع : كتاب درسي شوارترز جراحي 2010- رفرانس جراحي كشور

h.shafiee

سپتامبر 2011-تركيب ورزش فكري و تغييرات مفيد در روش زندگي روزمره –ميتواند در افراد مسن باعث بهبود كيفيت حافظه ميشود.
دريك مطالعه با حجم نمونه 115 نفر -در دو گروه – از افراد باز نشسته – گروهي كه دريك برنامه تمرين فكري-فعاليت فيزيكي-كاهش استرس-اصلاح رژيم غذايي –شركت كردند-بعداز شش هفته – افزايش قابل توجهي در يادآوري مطالبي كه حفظ كرده بودند نشان داد.
ارئه دهنده : پروفسور gary small متخصص رشته " طول عمر" در دانشگاه كاليفرنيا – لوس آنجلس (UCLA) - و رئيس مركز "طول عمر " دانشگاه كاليفرنيا-لوس آنجلس
مطالعه براي اينكه اين روش روي هر دو حافظه objective و subjective موثر است - هنوز انجام نگرفته است .
حافظه subjective عبارت است از : درك خود فرد از اينكه خودشان چگونه يك كاري را انجام ميدهند .
حافظه objective عبارتست از : چقدر خوب اينها با يك قلم و كاغذ كار ميكنند .
پروفس.ر Karen miller از موسسه تحقاتي نورو ساينس و رفتار انساني semel - در UCLA -نيز در ادامه ارائه اين مطالعه اظهار كرد : هيچ زماني براي يادگيري يك مهارت دير نيست . و هيچ زماني براي بهتر كردن حافظه دير نيست
دراين مطالعه در دو جمعيت 115 نفر با سن بزرگتر از 62 سال ( سن متوسط 80.9 : 79% زن و 98% سفيد پوست )
كه اختلال خفيف حافظه داشتند و دمانس نداشتند تحت مطالعه قرار گرفتند.
نتايج : گروهي كه از اين برنامه درماني استفاده ميكردند – بهبود فزاينده اي در شناخت كلمات
و توانايي نگهداري حافظه شان ضمن مكالمه با ديگران –
داشتند. همچنين حافظه دور آنها افزايش قابل توجهي در انديكس هاي مربوطه نشان داد.
و خود شركت كنندگان باور پيدا كردند كه حافظه شان بهتر شده است .مدت برنامه درماني 6 هفته بود .

منبع :
Am J Geriatr Psychiatry. Published online July 14, 2011. Abstract
The study was published online July 14 in the American Journal of Geriatric Psychiatry.

h.shafiee

قسمت اول :
شعارسازمان بهداشت جهاني : پيشگيري بهترازدرمان است .درآمريكا هر سال 12000نفر مرگ ومير ناشي از مسموميت اتفاق مي افتد.درايران آمار دقيقي وجود ندارد . مسموميت ها - هدفدار يا اتفاقي يا شغلي يا محيطي هستند. هدفدار: purposeful اتفاقي : accidental شغلي : occupational محيطي : environmental - در يك تحقيق در آمريكا روي 2 ميليون مورد مسموميت نشان داده شد كه حدود 90% مسمويت ها در خانه اتفاق افتاده اند.و ازاين جمع 40% دركودكان اتفاق افتاده بوده است . اغلب ايم مسموميت ها ناشي از تماس با مواد پاك كننده - داروي ضددرد -مواد آرايشي - گياهان موجوددرمنزل- و محصولات بهداشت فردي بوده است .
اغلب موارد مرگ ومير در نوجوانان و كودكان اتفاق مي افتد.اين مرگ وميرها ناشي از داروهاي ضد درد-آرامبخش-ضدافسردگي-ضدسايكوز(روانگردان) - ضدتشنج -داروهاي قلبي - فراورده هاي پاك كننده- حشره كش ها- و جونده كشها - مي باشد .
براي داروها دو اصطلاح بكار ميرود - دوز موثر (effective dose) يا ED و دوز سمي ( toxic dose) يا TD ... اختلاف ميان ED و TDرا اندكس درماني مي گويند .
اصطلاح ديگر تداخل دارويي(drug interaction) است : يعني دو دارو با هم واكنش شيميايي بدهند و باعث بدترشدن بدن بيمار يا مرگ بشوند.
اصطلاح ديگر تجويز كننده دارو( perscriber) است كه يا پزشك است يا كادر درماني و بهداشتي .
توصيه براي پيشگيري از مسموميت در خانه : درب ظروف سموم خانگي بايستي محكم بسته بشوند. داورها -حشره كش ها و جونده كش ها بايستي در محفظه قفل دار (مثل كابينت)نگهداري بشوند . اگر محفظه قفل داردردسترس نباشد بايستي در كيف يا چمدان نگهداري بشوند. درمورد زاغ سياه و پوليش ها و نفت سفيد نبايد در قفسه هاي تحتاني يا كف اتاق نگهداري بشوند . اينها نبايد در كف آشپزخانه يا حمام رها بشوند .
محلولهاي خطرناك نبايد در ليوان يا بطري نوشابه نگهداري بشوند .
وسايل گرما زا مثل بخاري و گاز ْآشپزخانه بايستي باندازه كافي تهويه بشوند .از استنشاق اسپري يا بخار در زمان رنگ كاري بايستي خودداري كرد .درزمان اين كار ها بايد ماسك بكار برد .
داروهاي مصرف نشده را دور بريزيد . مواد خطرناك مثل اسيد بوريك را كه لازم نداريد دور بريزيد . پارچه هاي كهنه كه به مواد اشتعال زا (مثل بنزين) آلوده اند را در جعبه در بسته نگهداري كنيد .
برچسب داروها را بخوبي چك كنيد . قرص آهن( باعث خونريزي معده ميشود) وآسپيرين (آسيب كليوي و گوارشي و خوني ميدهد) و مواد شيميايي در خانه بايد برچسب داشته باشند .
شماره تلفن مركزدرماني محل و اورژانس را درجايي(مثل كممك هاي اوليه ) يادداشت كنيد . پايان قسمت اول

h.shafiee

مسموميت خانگي
قسمت دوم :
سموم خانگي به سه دسته تقسيم ميشوند.
گروه House : درخانه نگهداري ميشوند -
دسته اول : حشره كش ها (insecticides) - ضد مورچه- سوسك-كك- پشه - شب پره .
دسته دوم : آتش افروزها (inflammables) - نفت سفيد- بنزين - معمولا به سه دسته تقيسم 1- ميشوند روشن كننده هاي آتش (متانول-هيدروكربن هاي نفتي- الكل دناتوره)2- قرص هاي آغاز كننده آتش( متالوئيد - متنامين-)3- خاموش كننده هاي آتش(دي اكسيدكربن).
دسته سوم : ترمومترهاي(حرارت سنج هاي) جيوه اي : تماس پوست با جيوه مسموم كننده نيست . ولي بسيار فرار است . بنابراين ترمومتر شكسته شده را بايد در يك كهنه مرطوب پيچيد و و درسطل زباله درب دار انداخت . اگر جيوه بر فرش ريخته باشد بايد آن قسمت از فرش را دور انداخت . جيوه را در دستشويي- توالت فرنگي- يا چاه توالت نريزيد .
دسته چهارم : مواد پاك كننده : هيدروكربن هاي كلرينه - حلال نفتي- زاج سياه(هيدروكسيد سديم) - آمونياك - سفيدكننده يا بليچ كننده (هيپوكلريت سديم) - اسيد اگزااليك - لوله بازكن( زاج سياه- سديم اسيد سولفات - شامپو فرش (هيدروكربن هاي كلرينه) - پاك كننده كاعذ ديواري ( نفت سفيد) - مايع لباس شويي ( آنيلين) .
دسته پنجم : تمام داروها دراين دسته قرار ميگيرند .
دسته ششم : داروهاي اعتياد آور( drugs of abuse) : آمفتامين ها- الكل- باربيتوراتها - بنزوديازپين ها- كوكايين - اتيل كلروينيل- فننتانيل- گلوتتميد- هرويين- مپريدين - مپروبامات- متادون - LSD ( lysergic acid di ethyl amid- ماري جوانا( كانابيس ساتيوا) - مسكالين ( ازگياه لوفورفورا ويليامز)- فنيل سيكليدين ( pcp) - پسيلوسيبين( از قارچ پسيلو سيبيه مگزيكانيا) - 3و4 متيلن دي اكسيد متامفتامين ( MDMA يا ecstasy) - و مواد استنشاقي ( inhalants) متعدد .
دسته هفتم : مواد ضد عفوني كننده : اسيد بوريك- كلريد جيوه- يد- فنل- دترژانت هاي كاتيونيك -
دسته هشتم : نرم كننده ها( Liniments) - متيل ساليسيلات ها- الكل ها- روغن ها- DMSO ( دي متيل سولفوكسيد) - كاپسيكوم .
دسته نهم : مواد آرايشي ( cosmetics) : الكل - مواد لايه بردار( cuticle remover) عوامل برنزه كننده مصنوعي( دي هيدروكسيد استون) - رنگهاي مو و مژه ( نفتيلامين ها ) - فنيلن ديامين ها تولوئن ديامين ها - نمك هاي نقره - آنيلين ها ) - ديگر فرآورده هاي مراقبت مو( هيدروكسيد پتاسيم- سولفونيد باريوم- تيوگليكولاتها- قلياها- برومات پتاسيم) .
سرگرمي ها ( Hobbies) : تولوئن ( چسب) - متانول ( استنسيل ها) - مواد فتوگرافي و غيره .
دسته يازدهم : سرب( leads) : امروزه ديگر سرب در رنگ هاي خانگي يا بنزين در آمريكا بكار نمي رود - قبلا در لوله كشي از لحيم كاري حاوي سرب) استفاده ميشد. - سرب در لوله هاي فاضلاب كهنه - وزنه هاي ماهيگيري - گلوله و ساچمه- وزنه ورزشي وجود دارد .

گروه انباري ( Stoeroom) :
دسته اول : رنگ ها و مكمل هاي رنگ شامل :
رنگ(paint) : تينر( thinner) - سرب - آرسنيك - هيدروكربن هاي كلرينه .
- پاك كننده رنگ( paint remover) : هيدروكربن هاي كلرينه - اسيد ها - قليا ها-
جلا ( Lacquer) : اتيل استات - آميل استات - متانول .
شلاك ( shellac) : متانول .
سفيد كننده چوب ( wood bleach) : اسيد اگزاليك
دسته دوم : آفت كش ها( pesticides) : گلوله هاي نفتالين ( نفتالين - پارادي كلروفنل)
گروه سوم : حياط و پاركينگ ( yard & garage) : شامل :
دسته اول : حشره كش ها( insecticides) - آفت كش ها( pesticides) - علف كش ها( herbicides) - اين دسته از سموم خانگي حداكثر سميت را دارند : آلدرين - ديلدرين- اندوسولفان - پاراكوات - پنتا كلروفنل - متيل برومايد- آرسنيك - نيكوتين - استريكينين - تاليوم .
دسته دوم : محصولات خانگي ( pet products) : گربه - خرگوش - سگ - پرندگان- ماكيان و غيره
دسته سوم : گياهان باغ ( garden plants) : گل انگشتانه ( ديژيتاليس) خرزهره( اوليندر) .
پايان قسمت دوم .

h.shafiee

مسموميت قسمت سوم :
علايم مسموميت :
بوي تتنفس :
دهان بوي استون بدهد : مسموميت لاك ناخن ويا الكل
دهان بوي الكل بدهد : مسموميت با گروه شيميايي فنول - كلرال هيدرات- مسموميت با الكل
دهان بوي اسيد بدهد: مسموميت با پارالدهيد - مسموميت با كلرال هيدرات –
دهان بوي هويج بدهد: مسموميت با cicu toxin (زهر شوكران)
بوي زغال سنگ از دهان : مسموميت با مونوكسيد كربن
بوي سيانيد از دهان : مسموميت با بادام تلخ( bitter almond)
بوي سير از دهان : مسموميت با ارسنيك –فسفر- سموم ارگانوفسفره(حشره كش ها)- مسموميت با سلنيوم- مسموميت با تاليوم
دهان بوي كافور بدهد: مسموميت با نفتالين- مسموميت با پارا دي كاروبنزن
بوي تخم مرغ گنديده از دهان : مسموميت با سولفيد هيدروژن- مسموميت با استيبين( stibine) – مسموميت با گروه مركاپتان
دهان بوي گلابي بدهد: مسموميت با متيل سالييسيلات
رنگ پوست :
پوست كبود شده باشد(cyanosis) : مسموميت با آنيلين – مسموميت با نيتروبنزن-نيتراتها-مركب چاپ لباس – مسموميت با فناستين – مسموميت با داپسون .
زردي پوست( jaundice) : مسموميت با قارچ ها- مسمومييت با كيناكرين- تركيبات نيترو- مسموميت با فسفر – تتراكليرد كربن- هالوتان – نيتروزامين – مسموميت با penny royal oil مسموميت با فنل – تاليوم – مسمومييت ناشي از داروي والپروئيك اسيد
رنگ پريدگي پوست ( pallor) : مسمومييت با بنزن مسموميت با مونوكسيد كربن(co)
افزايش درجه حرارت : مسموميت با دي نيتروفنل- ساليسيلات ها- مسموميت با داروي آتروپين - مسموميت با گروه دارويي SSRI- مسموميت با استرامونيوم- مسموميت با داروي تيروكسين( جايگزين كمبود هورمون تيروئيد)
كاهش درجه حرارت بدن: مسموميت با كالرال هيدرات – گروه اوپيوئيد ها – باربيتوراتها – آكي ( Akee) گروه دارويي سه حلقوي ها- فنوتيازين ها- داروهايي كه با عث افت قند خون ميشوند .
نبض سريع : سمموميت با تئوفيلين – مسموميت با امفتامين ها- كوكايين –داروي افدرين
نبض نامنظم : حشره كش ها- گروه دارويي سه حلقوي –
نبض كند : مورفين
ننظم تنفس :
تنفس تند : مسموميت با سالييسيلات ها – مسموميت با دي نيتروفنل – مسموميت با مونوكسيد كربن – مسمويت با سيانيد
تنگي نفس : مسموميت با آفت كش هاي مهاركننده كولين استراز
تنفس نامنظم : مسموميت با ساليسيلات ها – مسموسيت با استانيليد – مسموميت با سينكوفن( cincophen)
تشنج : مسمويمت با الكل – حشره كش ها – استريكينين –ايزونيازيد –تئوفيلين –
استفراغ : تمام مسمويت ها استفراغ ميدهند
اسپاسم و سفتي عضلات گردن :
مسمويمت با استريكينين – مسموميت با كوكائين – گزش عنكبوت بيوه سياه – آمفتامين – مسموميت با LSD- مسموميت با گروه دارويي MAO- مسموميت با فن سيكليدين( pcp) – مسمويت با گروه دارويي سه حلقوي ها- مسموميت با دارويي آموكساپين – مسموميت با داروي ماپروتيلين- مسموميت با داروي بوپروپيون
بيماري كزاز هم اسپاسم و سفتي عضلاني مي دهد
علايم شكمي :
نفخ شكم : سموم سوزاننده (corrosive)
گرفتگي و اسپاسم هاي شكمي : سموم سوزاننده ( corrosive)
گرفتگي و انقباض هاي عضلاني كه ميتوانند مكرر باشند – خفيف باشند و يا شديد باشند : مسمويمت با آفت كش هاي گروه مهار كننده كولين استراز

پايان قسمت سوم

h.shafiee

قسمت چهارم و پاياني
درمان :
اقدامات اوليه :
مسموميت خوراكي :
شربت ايپكا : 15 تا 30 سي سي از شربت ايپكا به مسموم بخورانيد –و سپس نصف ليوان آب تجويز كنيد – اگر سموم –ماده اي تشنج آور ويا فرآورده نفتي ( نفت –بنزين-تينر) يا موار سوزاننده ( مثل اسيد يا باز) – خورده باشد – شربت ايپكا تجويز نكنيد .
شاركول فعال : دوز اوليه شاركول فعال يك گرم به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن است . اين دارو هم اكنون بصورت قرص هاي آماده در داروخا نه هاي كشور موجود مي باشد . اگر مسموم بيهوش است يا تشنج مي كند—هيچ كدام از اقدامات فوق را انجام ندهيد .
مسموميت استنشاقي :
مسموم را به هواي آزا منتقل كنيد – و در صورت نياز تنفس مصنوعي بدهيد – سر بيمار را در وضعيت بوكشيدن قرار بدهيد – و فك پاييني را بكشيد تا دهان او باز شود – راه هوايي را پاك كنيد و سپس تنفس دهان به دهان را با استفاده از يك راه هوايي ( air way)] كه در كالاي پزشكي ها هميشه موجود است وبايستي تهيته شده و هميشه در كمك هاي اوليه موجود باشد[ - شروع كنيد- و تنفس را 20 بار در دقيقه انجام بدهيد - اگر بيمار استفر اغ مي كند - وي را به يك پهلو چرخا ندهو دهان او را پاك كنيد تا بتوانيد تنفس مصنوعي بدهيد .
مسموميت پوستي :
پوست بيمار را زير دوش بوسيله شيلنگ آب بشوييد – مراقب باشيد خودتان مسموم نشويد – همان طور كه لباس هاي مسموم ذرا از تن او خارج مي كنيد – جويي از آب در زير لباس هاي مسموم براي شستشوي پوست برقرار كنيد – پوست بيمار را با آب و صابون كاملا بشوييد – از پاد زهر شيميايي پرهيز كنيد .
مسموميت چشمي :
پلك ها را كنا ر بزنيد - و 15 دقيقه با جريان آب – چشمهاي مسموم را بشوييد . از پاد زهر شيميايي پرهيز كنيد .
مسموميت مارگزيدگي :
مسموم و عضو مار گزيده را بي حركت نمائيد . بيمار را با كمترين حركت به مركز درماني برسانيد – سرعت عمل ضروري است . هرچه زودتر سرم ضد مار شروع بشود بهتر است . از شكاف دادن و مكش محل گزييده شده بپرهيزيد .

پايان قسمت چهار ( پايان قسمت آخر)