فرازی از خطابه غدير

sistemprof

َليُبَلِّغِ الحاضِرِالغائِبَ وَالوالِدِ الوَلَدَ الی یُومِ القِيامَة

پس برسانند حاضران غائبان را و پدران فرزندان را تا روز قيامت.

فرازی از خطابه غدير پيامبر خدا (صلی الله عليه وآله)

خطابه غدير تنها خطابه ايست كه پيامبر خدا (صلی الله عليه وآله) نه تنها شنيدن و دانستن آنرا برای همگان واجب دانسته اند،بلكه رساندنش به ديگران را نيز بر ما تكليف نموده اند و اين امر در مورد هيچ خطبه ديگری از ايشان سابقه ندارد.

بسم الله الرحمن الرحیم

حمد و ثنای الهی

ستایش خداوندی را كه در یگانگی، والا و در بیهمتایی نزدیك و در اقتدار شكوهمند، و در اركان خود بسی بزرگ است. دانشش بر همه چیز احاطه دارد و حال آنكه او در مقام خوش است و آفریدگان، همگی مقهور قدرت اویند. بزرگی كه پیوسته بوده و ستوده ای كه همیشه خواهد بود. پدید آورنده آسمانهای بلند و گستراننده گسترده شده ها و فرمانروای مطلق زمینها و آسمانهاست و بی اندازه پاك و بینهایت پاكیزه است. پروردگار فرشتگان و روح القدس و نسبت به هر آنچه آفریده، فزونبخش است وهر چه ساخته و پرداخته، غرقه عطا و فضل اویند. هر دیده ای را میبیند، و هیچ دیده ای را توان دیدار او نیست. بزرگوار و بردبار و بخشنده ایست كه رحمتش همه چیز را فرا گرفته و منعمی است كه بر همه مخلوقات منت دارد.

در اجرای كیفر مجرمان شتاب نمیكند و به عذابی كه در خور آنند تعجیل نمینماید. به اسرار نهان و به سویداي سینه ها آگاه است و هیچ رازی از او پوشیده نیست و هیچ امر پنهانی او را به اشتباه نمیافكند.

بر همه اشیاء، محیط و بر همه چیز، چیره و بر هر نیرویی غالب و بر هر كاری تواناست. نیست مانندی برایش و حال آن كه او پدید آورنده همه موجودات است از نیستی. جاودانی كه به عدل، پایدار است و خدایی جز او نیست. سرافراز و حكیم و والاتر از آنكه به دیده ها مشهود گردد و لیكن او هر دیده ای را در مییابد و بر هر چیز دقیق و آگاه است.

به دیده هیچ بیننده در نیامده تا وصفش ممكن شود و احدی را از چگونگی پیدا و پنهانش آگاهی نیست مگر به همان مقدار كه خود (عزّوجلّ) از خویشتن خبر داده است.

و گواهی میدهم: او خدایی است كه هستی، آكنده قداست اوست و آغازِ بی آغاز و انجام بی فرجام (همه هستی) به نور او احاطه شده است.

فرمانش بی مشورت مستشاری جاری و نافذ است و قضا و تقدیرش بی مدد همكاری، بر كائنات حكومت دارد و در تدبیر امر خلقش، هیچ نقص و بی نظمی نیست.

موجودات را بی آنكه نمونه ای از پیش داشته باشد، ابتكار و خلقت فرمود و بدون كمك هیچ یاوری آنها را بیافرید و در این هنگامه نه او را رنجی و نه نیازی به چاره سازی بود. به ایجاد خلق اراده نموده پس خلق، خلعت هستی یافتند و (به نور وجودش) آشكار شدند. پس اوست خدایی كه معبودی جز او نیست، آن (خدایی) كه به صنع خود، اتقان و استواری داد و در مصنوع خود، حسن و زیبایی نهاد. دادگریست كه هرگز ستم نكند و بزرگواریست كه كلیه امور به او باز میگردد.

و گواهی میدهم اوست كه هستی در برابر قدرتش فروتن و در مقابل هیبتش سر افكنده و تسلیم است.

اوست سلطان سلاطین و مالك همه ملكها و گرداننده افلاك و فرمانروای مهر و ماه كه هر یك تا زمانی مقدّر در كار گردشند. اوست كه چادر شب بر رخسار روز كشد و شب را در نور روز فراگیر كند كه هر یك شتابان در جستجوی یكدیگرند. اوست شكننده ستمكاران و زورگویان و نابود كننده شیاطین پست و پلید.

نه او را ضدّی است و نه شریكی. یكتای بی نیاز است. نه كسی زاده اوست و نه او زاده كسی و نه احدی همتا و مانند وی است معبودی یكتا و پروردگاری ارجمند است هر چه خواهد كند و اراده اش بر جهان فرمانرواست. او بر هر چیز و به شمار همه چیز آگاه است. مرگ و زندگی، نیازمندی و بی نیازی به اراده او و خنده و گریه و منع و عطا به خواست اوست.

ملك و سلطنت، از آن او و ثنا و ستایش، ویژه او و خیر و نیكی به خواست اوست و اوست كه بر هر كاری تواناست. شب را در روز، و روز را در شب فرو میبرد و خدایی جز او نیست. خدایی بس ارجمند و بسی بخشاینده. به خواهش بندگان پاسخ میدهد و صاحب بخشش و عطای بزرگ است. به شمار نَفَس جانداران آگاه و پروردگار پری و آدمی است.

كاری بر او دشوار نیست و ناله فریاد خواهان او را به كاری وادار و ناگزیر نمیسازد به ستوه نیاورد او را اصرار اصرار كنندگان. نگهبان نیكان و توفیق بخش رستگان و سَروَر جهانیان است و آفریدگان را سزد كه به هر حال، در خوشی و سختی و در شدت و راحت سپاس او گویند و ستایش او كنند.

و اینك من، در هر دشواری و راحت و در هر سختی و سستی ستایشگر اویم و به او و فرشتگان و فرستادگان و كتب آسمانیش، ایمان دارم.

فرمانش را به جان شنوده و فرمان بردارم و در هر كار كه او را خشنود و راضی سازد، شتابنده ام. به قضا و حكمش سر تسلیم دارم و به اطاعت فرمانهایش مشتاق و از عقوبت و مجازاتش سخت در هراسم كه اوست خداوندی كه از حیله اش، ایمن نتوان نشست با آنكه از ستمش جای هیچ بیم و نگرانی نیست. اعتراف میكنم كه بنده اویم و گواهی میدهم كه او پرورنده و پروردگار من است و آنچه را كه به من وحی فرموده، به مردم ابلاغ خواهم كرد. مبادا كه به سبب مسامحه در انجام وظیفه تبلیغ، كوبه عذاب حق بر من فرود آید، عذابی كه هیچ قدرتی را توانایی دفع آن نباشد كه چه بزرگ است نیرنگ او.

فرمان الهی

نیست معبودی جز او كه دستورم داده و اعلام كرده كه: << اگر در ابلاغ آنچه اینك بر تو فرو فرستاده ام كوتاهی كنی، در حقیقت ، به هیچ یك از وظایف رسالت و ابلاغ من عمل نكرده ای >> و هم او – تبارك و تعالی – حفظ و نگهداری مرا در برابر مخالفان تعهد و تضمین كرده و او مرا كفایت كننده ای بزرگوار است. و اینك این است آن پیام كه بر من نازل فرموده: بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم، یا أیُّها الرَّسولُ بَلِّغ ما أنزلَ إلَیكَ مِن ربك (فی عَلیٍ) و إِن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتَك وَاللهُ یَعصِمُكَ مِنَ النّاسِ ¤. ای مردم! من در ابلاغ آنچه كه حق بر من فرو فرستاده است، كوتاهی نكرده ام و هم اكنون سبب نزول آن آیه را برایتان باز خواهم گفت: فرشته وحی خدا – جبرئیل - سه بار بر من فرود آمده و از سوی حق تعالی، پروردگارم، فرمان داد تا در این مكان به پا خیزم و سپید و سیاه مردم را رسماً آگاهی دهم، كه علی بن ابیطالب، برادر و وصی و جانشین من و امام پس از من است كه نسبتش به من، همان نسبت است كه هارون به موسی داشت، با این تفاوت كه رسالت به من خاتمه یافته است و بعد از خداوند و رسولش، علی، ولیّ و صاحب اختیار شماست و پیش از این هم خداوند در این مورد آیه ای دیگر از قرآن را نازل فرموده:

)) إنَّما وَلیُّكُمُ اللهُ وَ رَسولُهُ وَالَّذینَ امَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلوةَ وَ یُؤتُونَ الزَّكوةَ وَ هُم راكِعونَ))

علی بن ابیطالب، همان كسی است كه نماز به پای داشت و در حال ركوع، به نیازمند، صدقه داده است و او در هر حالی رضای خدا را میجوید.

از جبرئیل خواستم كه از خداوند متعال معافیّت مرا از تبلیغ این مأموریت تقاضا كند؛ ای مردم چون میدانستم كه در میان مردم پرهیزگاران، اندك و منافقان، بسیارند و از مفسده جویی گنه آلودگان و نیرنگ بازی آنان كه دین اسلام را به تمسخر و استهزاء گرفته اند، آگاهی داشتم؛ همانها كه خداوند، در قرآن كریم، وصفشان كرده است:

/ یَقُولُونَ بِألسِنَتِهِم ما لَیسَ فی قُلُوبِهِم وَ یَحسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِندَ اللهِ عَظیمً ¤ هنوز آن آزارها كه این گروه بارها بر من روا داشتند، از خاطر نبرده ام، تا آنجا كه به دلیل ملازمت و مصاحبت فراوان علی با من و توجهی كه به او داشتم، به عیب جویی من برخاستند و مرا زود باور كه هر چه میشنود، بی اندیشه میپذیرد، خواندند تا آنكه خداوند عزّوجلّ، این آیه را نازل فرمود:

((وَ مِنهُمُ الَّذینَ یُؤذُونَ النَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ أذُنٌ قُل أذُنُ خَیرٌ لَكُم یُؤمِنُ بِاللهِ وَ یُؤمِنُ لِلمُؤمِنینَ ((

من هم اكنون میتوانم یك یك از این گروه را به نام و نشان، معرفی كنم؛ لیكن به خدا سوگند كه من در مورد این افراد بزرگوارانه رفتار كرده و میكنم. ولی اینها همه خدای را از من راضی نمیسازد مگر آنكه وظیفه خود را در مورد مأموریتی كه از آیه شریفه ((یا أیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغ ما أنزِلَ إِلَیكَ ...)) یافته ام، به انجام برسانم.

((حال كه چنین است پس))

ای مردم! بدانید كه خداوند، علی بن ابیطالب را ولیّ و صاحب اختیار شما معیّن فرموده و او را امام و پیشوای واجب الاطاعه قرار داده است و فرمانش را بر همه مهاجران و انصار و پیروان ایمانی ایشان و بر هر بیابانی و شهری و بر هر عجم و عربی و هر بنده و آزاده ای و بر هر صغیر و كبیری و بر هر سیاه و سپیدی و بر هر خداشناس موّحدی، فرض و واجب فرموده و اوامر او را مطاع و بر همه كس نافذ و لازم الاجرا مقرر فرموده است. هر كس با علی (ع) به مخالفت برخیزد، ملعون است و هر كس كه از او پیروی نماید، مشمول عنایت و رحمت حق خواهد بود.

مؤمن كسی است كه به علی (ع) ایمان آورد و او را تصدیق كند. مغفرت و رحمت خداوند شامل او و كسانی است كه سخن او را بشنوند و نسبت به فرمان او مطیع و تسلیم باشند.

ای مردم! این آخرین بار است كه مرا در این موقعیّت، دیدار میكنید، پس گوش فرا دارید و به سخنانم دل سپارید و دستور پروردگارتان را فرمان برید.

خداوند عزّوجلّ، پروردگار و ولیّ و صاحب اختیار و خداوندگار شماست و گذشته از او و پیامبرش – محمّد (ص) – همین من كه اكنون به پا خاسته و با شما سخن میگویم سپس بعد از من علی(ع) به امر خدا بر شما سمت ولایت و صاحب اختیاری دارد و پس از او امامت و پیشوایی تا روز واپسین و تا آن هنگام كه خدا و پیامبرش را دیدار خواهید كرد، در ذرّیه و نسل من كه از پشت علی(ع) هستند، قرار خواهد داشت.

جز آنچه خداوند، حلال كرده، حلال نیست و جز آنچه خداوند حرام فرموده حرام نیست و پروردگار، هر حلال و حرامی را به من معرفی كرده است و من نیز تمام آنچه خداوند از كتاب خود و حلال و حرامش، تعلیم نموده است، به علی(ع) آموخته ام.

ای مردم! دانشی نیست كه خداوند به من تعلیم نكرده باشد، و من نیز هر چه كه تعلیم گرفته ام به علی(ع)، این امام پرهیزگاران و پارسایان آموخته ام و دیگر دانشی نیست مگر آنكه به علی(ع) تعلیم كرده ام و اوست امام و راهنمای آشكار.

ای مردم! مبادا كه نسبت به او راه ضلالت و گمراهی سپرید و مبادا كه از او روی برتابید و مبادا كه از ولایت و سرپرستی او و از اوامر و فرمانهایش به تكبّر، سر باز زنید. اوست كه هادی به حق و نابود كننده باطل است و از نا پسندیده ها بازتان میدارد. اوست كه در راه خدا از سرزنش هیچ كس، پروا نمیكند و اوست نخستین كسی كه به خدا و پیامبرش ایمان آورد و جان خویش را فدای رسول الله كرد، در آن هنگامه ها كه هیچ كس در كنار پیامبر باقی نماند، همچنان از او حمایت كرده و تنها رها ننمود و هم او بود كه در آن روزگار كه كسی را اندیشه پرستش و اطاعت خدا نبود، در كنار پیامبر، پروردگار خود را پرستش و عبادت میكرد.

ای مردم! علی را برتر و والاتر از هر كس بدانید كه خدایش از همه، والاتر و برتر دانسته است! و به ولایت او تمكین كنید كه خدایش به ولایت بر شما منصوب فرموده است.

ای مردم! علی(ع)، امام و پیشوا از جانب حق تعالی است و خداوند توبه منكران ولایت او را هرگز نخواهد پذیرفت و هرگز آنان را مشمول عنایت و مغفرت خویش، قرار نخواهد داد و خداوند، بر خود حتم و لازم فرموده كه با آن كسان كه از فرمان علی(ع) سر بپیچند، چنین رفتار كند و پیوسته تا جهان، باقی و روزگار، در كار است، ایشان را در شكنجه و عذابی سخت و توان فرسا معذّب دارد.

پس مبادا كه از فرمانش معصیت كنید كه به آتشی گرفتار خواهید شد كه آدمی و سنگ، هیزم آنند و برای كافران فراهم گردیده است.

ای مردم! همه پیامبران پیشین و رسولان نخستین، مردم را به آمدن من بشارت داده اند. من، خاتم پیامبران و رسولان خدایم و بر همه خلق آسمانها و زمینها حجّت و برهانم، هر كس در این امر، تردید كند، همچون كفّار جاهلیّت نخستین است و هر كس در سخنی از سخنان من شك نماید، در حقیقت، به تمام سخنان من شك كرده است و چنین كس، مستحق بلا و مستوجب آتش خواهد بود.

ای مردم! خداوند متعال با این فضیلتها كه بر من، مرحمت فرموده، بر من منّت نهاده و احسان كرده است (آری) خدایی جز او نیست و تا جهان، برقرار و روزگار پایدار است در هر حال ستایش و سپاس من، ویژه اوست.

ای مردم! علی(ع) را برتر از همه بدانید كه گذشته از من، از هر مرد و زنی، برتر و والاتر است. (بدانید) كه خداوند، به خاطر ماست كه به جهانیان، روزی میدهد و آفرینش بر پای و برقرار است؛هر آن كس كه این سخن مرا انكار كند، ملعون و ملعون و مغضوب و مغضوب درگاه حق است.

هان. آگاه باشید كه این سخنان را، به یقین، جبرئیل از سوی حق تعالی به من خبر داده و گفته است كه: ((هر كس با علی(ع) به عداوت و دشمنی بر خیزد و ولایت و محبت او را در دل نگیرد، لعنت و خشم مرا نسبت به خود، فراهم كرده است))؛ پس هر كس باید كه در كار خود بنگرد كه برای فردای خود، چه آماده نموده است؛ پس باید كه از مخالفت با علی(ع) سخت بر حذر باشید و مبادا كه پس از ثابت قدمی، پایتان بلغزد كه خداوند به هر چه كنید، آگاه است.

ای مردم! علی(ع) همان كس است كه خدا در كتاب مجید خود، به عنوان ((جنب الله)) از او یاد كرده و از زبان مبتلایان به دوزخ، فرموده است: ((یا حَسرَتا عَلی ما فرَّطتُ فی جَنبِ الله.))

ای مردم! در قرآن به تدبر و تفكر، نظر كنید و در درك و فهم آیات آن بكوشید، و به محكمات آن توجه كنید و از متشابهاتش، پیروی می نمایید.

به خدا سوگند، غیر از این مرد كه هم اكنون دست او را گرفته و او را بر كشیده ام هرگز دیگری نیست كه بتواند دستورات قرآن را برای شما روشن كند و تفسیر آیات آن را بیان نماید، همین مردی كه اكنون بازوی او را گرفته ام و به شما اعلام میكنم كه:

هر كس را من مولا و سرپرست و صاحب اختیارم، علی(ع) مولا و سرپرست و صاحب اختیار اوست؛ این مرد، علی بن ابیطالب است، برادر و وصی من است، كه فرمان دوستی و ولایت او از جانب حق متعال بر من نازل گردیده است.

ای مردم! علی(ع) و آن پاكان از فرزندانم، ثقل اصغرند و قرآن، ثقل اكبر است، كه هر یك، از دیگری خبر میدهد و هر كدام، دیگری را تأیید و تصدیق میكند؛ میان این دو ثقل و این دو امر گرانقدر، جدایی نخواهند بود تا آنكه، قیامت در كنار حوض، به من برسند. ایشان امنای حق در میان خلق و فرمانروایان او بر روی زمین اند.

به هوش باشید كه من، آنچه لازم بود، گفتم. به هوش باشید كه مطلب و مقصود را ابلاغ كردم و به گوش شما رساندم. توضیح دادم كه این امر، به دستور خداوند بود و من نیز از سوی او (عزّوجلّ) به شما ابلاغ نمودم. به هوش باشید كه عنوان (امیرالمؤمنین) بر كسی جز برادر من روا نیست و این سمت و مقام و فرمانروایی بر مسلمانان، پس از من، برای هیچ كس جز وی مجاز و حلال نیست.

معرفی علی بن ابیطالب(ع)

(رسول خدا (ص) در این هنگام، بازوی علی(ع) بگرفت و او را بالا برده و به مردم نشان داد، تا آنجا كه پاهای وی، محاذی زانوی پیامبر (ص) میرسید و پس از آن، به سخن ادامه داد):

ای مردم! این علی(ع) ، برادر و وصی من و مخزن علم و خلیفه و جانشین من است بر امّت. علی(ع) مفسّر قرآن، كتاب خداست اوست كه مردم را به حق دعوت میكند و اوست كه به هرچه موجب رضا و خوشنودی خداست، عمل كننده است.

اوست كه دشمنان حق، در پیكار و ستیز و به فرمانبرداری و اطاعت از خدا، سخت كوش و باز دارنده مردمان از معاصی و نا فرمانیهاست. اوست خلیفه و جانشین رسول خدا، اوست امیر مؤمنان و پیشوا و هادی خلق خدا. اوست كه به امر خدا قاتل ((ناكثین)) و ((قاسطین)) و ((مارقین)) است.

(ای مردم!) آنچه میگویم به فرمان پروردگارم میگویم و این خواست و دستور حق است كه هیچ سخنی از او، به دست من تغییر و تبدیل نپذیرد؛ حال میگویم: خداوندا! هركس كه علی(ع) دوست میدارد، دوست بدار و هر كس كه با وی دشمن است، دشمن دار. خداوندا! هر كس كه علی(ع) انكار كند، لعنت كن و آن كس كه پذیرای حق او نباشد، به خشم و غضب خود، گرفتار ساز. خداوندا! اگر اكنون، علی(ع)، ولیّ تو را به خلافت و جانشینی خود معیّن كردم و امری كه موجب اكمال دین و اتمام نعمت تو بر این مردم است، بیان كردم، همه و همه به فرمان تو بود اینك تو پسندیده ای برای ایشان و فرمودی: (( وَ مَن یَبتَغِ غَیرَ الإسلامِ دیناً فَلَن یُقبَلَ مِنهُ وَ هُوَ فی الآخِرۀِ مِنَ الخاسِرینَ))

خداوندا! تو را گواه میگیرم و كافیست گواهی تو كه من به وظایف تبلیغ و رسالت خود عمل كردم.

اهمیّت مسأله امامت

ای مردم! خداوند عزّوجلّ، كمال دین شما را در امامت و پیشوایی علی(ع) قرار داده است؛ پس هر كس كه از او و جانشینان او از فرزندان من كه از صلب اویند تا واپسین روز جهان پیروی و اطاعت نكند، به حبط و نابودی اعمال گرفتار گردیده و در آتش دوزخ، جاودانه، معذّب خواهد بود، نه دیگر عذابش تخفیف یابد و نه مهلت و فرصت نجاتی به او داده شود.

ای مردم! این علی(ع) است كه مرا بیش از هر كس یاری كرده و از همه بر من سزاوارتر است. از تمام مردم به من نزدیكتر و از همه كس، نزد من محبوبتر و گرامیتر است.

خداوند عزّوجلّ و من از او راضی و خوشنودیم. آیه ای در قرآن مُشعِر به رضایت حق از بندگان، نازل نشده مگر آن كه در شأن علی(ع) است و هر جا كه خداوند مؤمنین را مخاطب قرار داده، در درجه نخست، نظر به او داشته است. آیه مدحی نیست مگر آنكه در مورد اوست و بهشتی كه در سوره (( هَل أتی علی الانسان یاد شده، برای اوست، و در نزول آن دیگری جز او منظور نشده و دیگری جز او مدح و ستایش نشده است.

ای مردم! علی(ع)، ناصر دین خدا و حامی پیامبر خداست، اوست پارسای پرهیزگار و طیّب و طاهر و رهنما و ره یافته.

پیامبرتان، بهترین پیامبر و وصیّ او بهترین وصیّ و پسرانش بهترین اوصیاءاند.

ای مردم! ذریّه و نسل هر پیامبری از صلب خود اویند امّا ذریّه و نسل من از صلب علی(ع) هستند.

خطر انحراف و كار شكنی

ای مردم! شیطان به حسادت، آدم را از بهشت بیرون كرد، پس مبادا كه نسبت به علی حسد ورزید كه اعمالتان یكسره باطل شود و به لغزش و انحراف درافتید؛ كه آدم صفوت الله تنها به سبب یك معصیت، به زمین فرو افتاد؛ پس بر شماست كه مراقب احوال خویشتن باشید. شما كه در میانتان، دشمن خدا نیز هست.

(ای مردم!) جز شقیِ واژگون بخت كسی با علي كینه نمیورزد و جز پارسای پرهیزگار، مِهر علی(ع) در دل نمیگیرد و جز اهل ایمان و مخلصان بی ریا به علی(ع) ایمان نخواهند آوردو به خدا سوگند سوره/ وَالعَصر إِنَّ الإِنسانَ لَفی خُسرٍ ... ¤ در شأن علی(ع) نازل شده است.

ای مردم! خدا را گواه میگیرم كه در انجام وظایف رسالت فروگذار نكردم و بر پیامبر، جز ابلاغ فرمان حق، وظیفه ای دیگر نیست.

ای مردم! نسبت به خداوند آنچنان كه شایسته است پرهیزگار باشید مبادا كه جزء مسلمانی دیده از جهان فرو بندید.

ای مردم! به خدا و پیامبرش باور آرید و به نوری كه با او نازل شده ایمان آورید، پیش از آنكه خشم خدای شما را فرو گیرد و به مجازات، رخسارتان به عقب باز گردانده شود.

ای مردم! این نور از جانب حق تعالی در من سرشته شده و بعد از آن در طینت علی(ع) و سپس در نسل او قرار داده شده تا آنگاه كه نوبت به امام قائم، مهدی(عج) رسد و اوست كه سرانجام، حق خدا و حقوق ما را خواهد ستاند؛ كه خداوند عزّوجلّ ما را بر تمام مقصران و دشمنان و مخالفان و خائنان و معصیت كاران و ستمگران حجت قرار داده است.

ای مردم! به شما اعلام خطر میكنم، به هوش باشید كه من فرستاده خدا به سوی شمایم و پیش از من رسولانی آمده و رفته اند، آیا اگر من نیز از جهان بروم و یا كشته شوم، به راه پیشینیان خود، باز میگردید؟! ولی هر آنكس كه به عقب باز گردد و به جاهلیت اسلاف خود روی كند، زیانی به خداوند نخواهد رساند، امّا پروردگار، سپاسگذاران را پاداش نیكو مرحمت خواهد كرد ای مردم! بدانید كه علی(ع) همان كسی است كه متّصف و موصوف به سپاسگذاری و شكیبایی است و پس از او فرزندان من كه از صلب اویند، به این صفات مزیّن و ممتازند.

ای مردم! مسلمانیِ خود را بر خداوند منّت منهید، كه موجب خشم و غضب پروردگار بر شما گردد و عذابی از سوی او به شما رسد، زیرا كه حق در كمین است.

ای مردم! چیزی نمیگذرد كه پس از من امامان و سردمدارانی پدید آیند كه خلق را به آتش و دوزخ فرا خوانند اما این گروه را در روز قیامت یار و مددكاری نخواهد بود.

ای مردم! خدا و پیامبرش از این كسان، متنفّر و بیزارند.

ای مردم! اینان و پیروان و یارانشان، جملگی، در پستترین دوزخ گرفتار خواهند شد، و چه بد جایگاهی است دوزخ، برای این گروه كه به تكبر گراییده اند. هشيار باشید كه اینان همان ((یاران صحیفه)) اند (اما هر یك از شما باید كه در نامه اعمال خود بنگرد گر چه مردم جر تنی چند، نامه عمل خود را از یاد برده اند). ای مردم! من این ولایت را به عنوان امامت و ارث تا روز قیامت، در ذریه و نسل خود قرار دادم و با این كار وظیفه ای را كه به آن مأمور بودم، به پایان بردم تا بر هر حاضر و غایب و بر هر كس كه شاید در این انجمن بوده و یا در این اجتماع حضور نداشته است و حتی بر آنان كه هنوز از مادر متولد نشده اند، حجّت تمام باشد. باید كه ماجرای امروز را حاضران به غائبان گزارش كنند و پدران به فرزندان تا واپسین روز خبر دهند. گر چه مدتی نخواهد گذشت كه (عده ای) این امر را با غصب و ستم، از آن خود قرار خواهند داد و خدا آن غاصبان را لعنت كندو از رحمت خود، دور و مهجورشان سازد و در چنین حال، سزاوار این عذاب گردند كه فرمود:

(( سَنُفرِغُ لَكُم أیُّهَا الثَّقَلانَ یُرسَلُ عَلَیكُما شُواظٌ مِن نارٍ وَ نُحاسٌ فَلا تَنتَصِران.))

ای مردم! خداوند شما را به حال خود رها نخواهد كرد تا آنكه پاك و پلید از یكدیگر ممتاز گردند و خدا شما را بر اسرار پنهان، آگاهی نداده و نخواهد داد.

ای مردم! سرزمینی نیست مگر آنكه خداوند، مردم آن را در اثر تكذیب حق، هلاك كرده و چنانكه خود به این معنی اشاره فرموده است:

((وَ كَذلِكَ نُهلِكَ القُری وَ هِیَ ظالِمَۀٌ))

و این علی(ع) امام و پیشوای شما و ولیّ و صاحب اختیار شماست. كه خداوند، در مورد او تهدیدها و وعده ها كرده و خدا وعده های خود را انجام خواهد داد.

ای مردم! پیش از شما، اكثر مردم نخستین به گمراهی رفتند و خداوند ایشان را هلاك نمود و هم اوست هلاك كننده گروههائی كه از این پس میآیند، همچنانكه فرمود: /ألَم نُهلِكِ الأوَّلینَ، ثُمَّ نُتبِعُهُمُ الاخِرینَ، كَذلِكَ نَفعَلُ بِالمُجرِمینَ، وَیلٌ یَومئذٍ لِلمُكَذِّبینَ ¤ .

ای مردم! خداوند، مرا به پاره ای از امور امر كرده و از پاره ای دیگر نهی فرموده است و من نیز علی(ع) را به آن امور، امر و نهی كرده ام؛ پس در حقیقت، او اوامر و نواحی حق را از پروردگار خود اخذ نموده است؛ پس باید كه گوش به فرمان او كنید تا از سلامت برخوردار گردید و دستورش را به اجرا گذارید تا به راه هدایت رفته باشید و از آنچه نهی میكند حذر كنید تا به رشد و كمال رسید و خویشتن را بدان گونه كه خواست اوست، باز سازید و مبادا كه راههای دیگر شما را از پیمودن راه و رویه او باز دارد.

ای مردم! صراط مستقیم خداوند منم و شما به رعایت آن مأمور شده اید و پس از من، علی(ع) و سپس فرزندانم كه از صلب اویند امامان و پیشوایان شمایند كه خلق را به راه راست هدایت میكنند و پیوسته روی به سوی حق دارند. (پس از آن سوره حمد را تا پایان تلاوت كرد و به ادامه سخن پرداخت

ای مردم! این سوره ( حمد) در شأن من و علی(ع) و فرزندانش فرود آمد و شامل ایشان میگردد همچنین مخصوص آنهاست، ایشان، اولیای خدایند كه نه خوفی در دل دارند و نه اندوهی آزارشان دهد، بدانید كه حزب الله پیروز است و در برابر، دشمنان علی، گروهی اهل شقاق و نفاق و كینه ورزانی متجاوز و برادران اهریمنند كه به منظور فریب و نیرنگ، سخنان بی مغز و آمیخته به رنگ و ریا با یكدیگر نجوا میكنند.

معرفی دوستان و دشمنان

ای مردم! دوستداران علی(ع) و فرزندانش، مردمی اهل ایمانند كه خداوند در كتاب خود از آنان بدینگونه یاد كرده است:

/لا تَجِدُ قَوماً یُؤمِنونَ بِاللهِ وَالیَومِ الاخِرِ یُوادُّونَ مَن حادَّ اللهَ وَ رَسُولَهَ ... ¤ (سوره مجادله، آیه 22) دوستداران علی و فرزندانش كسانی هستند كه نوشته شده در دلهایشان ایمان، و مدد نموده خداوند ایشان را بوسیله فرشته ای از سوی خودش و او وارد فرماید ایشان را در باغهائیكه جاریست از زیر آنها نهرهائی برای همیشه در آنجا میمانند. خداوند از ایشان راضی و ایشان از خداوند خوشنودند.

ایشان حزب خدا و آگاه باشید كه حزب خدا رستگارانند!

ای مردم! من، منذر و ترساننده ام و علی هادی و رهنماست.

ای مردم! من، پیامبرم و علی، وصی من است.

طرح مسئله بیعت

ای مردم! آنچه لازم بود به شما فهماندم و برایتان توضیح دادم و این علی(ع) است كه پس از من، تعلیم و تفهیم شما را به عهده خواهد گرفت. آگاه باشید از شما میخواهم كه پس از پایان خطابه (به نشان قبول و تمكین) نخست با من و سپس با علی(ع)، دست بیعت دهید و میثاق خود را استوار كنید.

بدانید كه من به خداوند تعهّد سپرده ام و علی(ع) در برابر من تعهّد و بیعت نموده است و من، اكنون، از سوی حق تعالی از شما میخواهم كه با علی(ع) بیعت كنید و بدانید كه هر كس بیعت خود را بشكند، به زیان خویش اقدام كرده است:

ای مردم! هر عمل حلالی كه به شما معرفی كردم و هر كار حرامی كه از آن نهی نمودم، از گفته خود باز نمیگردم و آن را تغییر نخواهم داد. این امر را به خاطر بسپارید و هرگز فراموش مكنید و به دیگران نیز سفارش كنید، مباد احكام مرا دیگرگون سازید.

آگاه باشید من سخن خود را مجدداً تأكید میكنم كه: نماز را به پای دارید و زكات بدهید، امر به معروف و نهی از منكر كنید اما بدانید كه سر آغاز هر امر به معروف و نهی از منكری این است كه فرامین مرا بپذیرید و حاضران، آن را به غائبان، اطلاع دهید و به اطاعت از اوامر من وادارشان كنید. و از مخالفت با آنها بر حذرشان سازید؛ زیرا كه اینها دستور خداوند عزّوجلّ و فرمان من است، و بدانید كه بدون امام معصوم (و بی معرفت او) امر به معروف و نهی از منكر امكان پذیر نیست.

ای مردم! تقوی را پیشه خود كنید و از قیامت بیندیشید كه خداوند متعال فرمود:

/إِنَّ زَلزَلۀَ السّاعَۀِ شَیءٌ عَظیم¤.

ای مردم! به مرگ بیندیشید و از حساب و میزان و محاكمه در پیشگاه پروردگار جهانیان غافل مباشید و ثواب و عقاب و پاداش و كیفر رستاخیز را از خاطر مبرید، كه هر كس نیكی كند، پاداش یابد و هر كس دامن به بدی آلوده سازد، بهره ای از بهشت نخواهد داشت.

گویند نخستین كسی كه موفق به مصافحه و بیعت شد، ابوبكر بود و پس از وی عمر و سپس عثمان بیعت كردند و به دنبال ایشان باقی مهاجران و انصار و دیگر مردمان، اقدام به بیعت كردند تا آنگاه كه وقت نماز مغرب رسید. پیامبر در آن شب، نماز مغرب و عشا را پیوسته و در یك زمان به جای آورد.

در روایت است كه پیامبر (ص) با هر گروه كه به عنوان بیعت، مصافحه میكرد، میگفت:

((ألحَمدُ للّهِ الَّذی فَصَّلَنا عَلی جَمیعِ العالَمینَ)).

یعنی: ((ستایش خدای را كه ما را بر همه جهانیان امتیاز مرحمت فرمود)).